Roofs 2001-01-06 Zware metalen in de verdachtenbank
St. Reinwater, A’dam
In de Volkskrant stond vorig jaar een artikel waarin werd aangekondigd dat in Amsterdam zinken dakafwerkingen en goten mogelijk verboden gaan worden. Nieuwsgierig geworden naar de achtergrond van deze stellingname hebben wij een waterbeheerder gevraagd naar de achtergronden van dit toch opmerkelijke bericht. Naar is gebleken worden er in het bagger van de Amsterdamse grachten te hoge concentraties zware metalen gemeten. Alles wat die hoge concentraties mogelijk tot gevolg heeft wordt nu als verdacht aangemerkt. Wij beseffen ons dat de stellingname in dit artikel van niet dakenmensen velen tegen de borst stuit. Niettemin achten wij het voor de lezers van Roofs nuttig kennis te nemen van andere meningen. In deze Roofs staat tevens een artikel waarin zink als milieuverantwoord wordt omschreven. Aan u als lezer het eindoordeel.
Iedereen kent ze wel, de verweerde zinken dakgoten met gaten. Wanneer ze goed worden bekeken, dan valt op dat allemaal putjes in het oppervlak van de goot aanwezig zijn. In die putjes heeft ooit zink gezeten. Dat is nu verdwenen. Weggespoeld met het regenwater in het riool of erger, IN HET OPPERVLAKTEWATER. Nu lijkt het maar een klein beetje, één zo’n dakgoot kan toch niet veel kwaad aanrichten. Vanuit het milieu-oogpunt gezien zijn het echter gigantische hoeveelheden. Het gaat natuurlijk om al die “kleine beetjes” bij elkaar. Per jaar verdwijnen er zodoende ettelijke tonnen zink via de regenpijp het riool en het oppervlaktewater in. En dit gebeurd ook met loodslabben en koperen daken.
Effecten van verontreiniging
Wanneer de zware metalen Zink, Lood en Koper in het oppervlaktewater terecht komen, slaan deze neer op de bodem of blijven aanwezig in het water. Planten en dieren die hun voedsel uit het water en de waterbodem halen, krijgen de zware metalen Zink, Lood en Koper binnen en zo komt het in de voedselketen. Te hoge concentraties Zink, Lood en Koper in de bodem leiden tot groeistoornissen bij planten en dieren. De groei van plankton en algen vermindert en watervlooien sterven af. Het gevolg hiervan is dat vissen wegtrekken en er “dode” watergangen ontstaan. Bovendien wordt het sediment in de watergangen zodanig verontreinigd, dat het verwijderen van de baggerspecie de gemeenschap onevenredig veel geld gaat kosten (tot 10 keer dat wat het zou kosten als het niet zou zijn verontreinigd).
NEMO Amsterdam
Onlangs is het voormalige New Metropolis, nu NEMO geheten, in Amsterdam in het nieuws gekomen vanwege het feit dat tijdens regenbuien grote hoeveelheden koper van het mooie gebouw afspoelen. Stichting Reinwater heeft de metingen verricht en vergelijkt de meetresultaten met fabriekslozingen bij metaal verwerkende industrieën in Wallonië. Stichting Reinwater maakt zich sterk voor duurzame alternatieven in de bouw.
Proef
De gemeente Amsterdam gaat een proef opzetten waarin de hoeveelheid zink in afstromend regenwater wordt vergeleken tussen huizen met zinken dakgoten en huizen met gecoate dakgoten. Als blijkt dat er minder zink in het afstromende regenwater wordt gevonden van de huizen met de gecoate dakgoten, wordt overwogen om dit te gaan doen in heel Amsterdam. Eén van de voordelen hiervan kan zijn dat de baggerspecie in de grachten schoner blijft en dat er daarmee minder kosten hoeven worden gemaakt voor het schoonmaken ervan.
Onderhoud
Het regelmatig verwijderen van bladresten uit zinken dakgoten heeft al een positief effect op het tegengaan van het oxideren van het Zink. Het rotten van bladresten gaat gepaard met de productie van zuren. Deze zuren hebben een corrosieve werking op de zinken dakgoot. Het eenmaal per jaar schoonmaken van dakgoten in het najaar na de bladval is minimaal vereist.
Alternatieven voor watervervuilende bouwmaterialen.
1 EPDM is een kunstmatig rubber dat wordt gebruikt als vervanger van lood en zink.
2 PIB is een kunststof.
3 DPC is gelijk aan PE-kunststof.
[Bron: “Vervuiling door metalen-emissies hoger dan verwacht”, door Tinco Lyclama a Nijeholt en Marjo Knapen, Duurzaam Bouwen, nummer 2 van 2000.]
Subsidie
Voor veel milieu-investeringen in het kader van duurzaam bouwen zijn subsidies aan te vragen. Veelal geldt de subsidie slechts voor het bedrag dat extra wordt geïnvesteerd boven het bedrag dat het toepassen van reguliere materialen zou kosten. Voor het vervangen van zinken dakgoten is momenteel geen subsidie-regeling getroffen.
Nadere Informatie is aan te vragen bij het Nationaal DuBo-centrum (Centrum voor Duurzaam Bouwen). Postbus 29046, 3001 GA ROTTERDAM, telefoon 010-4124766, fax 010-2142925, e-mail: infodesk@dubo-centrum.nl
Vele kleintjes maken 1 grote
Eén dakgoot vervangen zal niet heel veel bijdragen aan de problematiek van de waterverontreiniging door Zink, maar het is een begin. Het gaat natuurlijk om een heel groot aantal zinken dakgoten die in de loop van de tijd vervangen zullen worden. De levensduur is immers ongeveer 30 jaar. En heel veel kleine beetjes maak op een gegeven moment één hele grote. Geduld is in deze een schone zaak.
Dit neemt niet weg dat we nu niet moeten stilzitten. Als er dakgoten vervangen moeten worden, doe dat dan op een duurzame manier en gebruik natuurvriendelijker materiaal.
Over de auteur
Tel.: 030 – 26 17 646 ing. A. van den Hoogen M.Sc. is eigenaar van Waterland Advies te Utrecht. Waterland Advies is gespecialiseerd in de integrale aanpak van water- en -bodem-problematiek.
Meer info op: www.waterland-advies.nl.
Zink, een kleine hoeveelheid Zink kan niet zoveel kwaad, het is zelfs nodig voor het goed functioneren van verschillende processen in het menselijke, dierlijke en plantaardige organisme. Maar in grote hoeveelheden kan het flinke schade aanrichten. In het ergste geval (overdosis) kan een teveel aan Zink leiden tot aderverkalking en kan het schade aanrichten aan de luchtwegen.
Lood kan in het menselijk lichaam schade toebrengen aan het zenuwstelsel (leerstoornissen bij kinderen), kan leiden tot bloedarmoede, miskramen of aangeboren afwijkingen. Het vervangen van loden waterleidingen wordt momenteel gesubsidieerd.
Koper is net als Zink in beperkte mate noodzakelijk voor levensprocessen, maar in grote hoeveelheden is het een milieugevaarlijke stof. Regenwormen en schapen zijn zeer gevoelig voor hoge koper-concentraties. Koperverbindingen zijn voor waterdieren (vissen) al giftig bij lagere concentraties.
[Bron: Kloeg, D., Natuur en Milieu encyclopedie, Ede 1991]
Van de redactie
De door de auteur voorgestelde alternatieven voor metalen in de bouw en de dakenbouw in het bijzonder zijn niet voor alle toepassingen geschikt. De veelzijdigheid bijvoorbeeld van het materiaal lood wordt door nog geen ander materiaal geevenaard. Daarbij speelt dat zink, lood en koper zich in de loop der eeuwen bewezen hebben. Dat kan van de alternatieven niet gezegd worden. Het meten van de emissie van de metalen is net op gang gekomen en door de industrie wordt er nu, in samenwerking met overheden, uitgebreid onderzoek naar gedaan.