BIBAR: collectieve valbeveiliging voor gebruiksdaken

De Rotterdamse Daken dagen zijn een jaarlijks terugkerend evenement waarbij meervoudig dakgebruik onder de aandacht wordt gebracht. Dit jaar onder andere met de Rotterdam Rooftop Walk over de  Coolsingel die het landelijke nieuws haalde. Zoontjens uit Tilburg is  bij zeer veel gebruiksdaken in Rotterdam betrokken, bijvoorbeeld het ‘Dak van het Jaar’ 2021: de Kaap. Het bedrijf presenteerde zich dan ook op de Rooftop Walk met een demonstratieterras waarop tegels met zonnepanelen en de BIBAR.

Voor Zoontjens is meervoudig dakgebruik ‘core-business’. Het bedrijf is uitgegroeid tot marktleider in dakbestrating. parkeerdaken, terrasdaken, galerijophoging en gebruiks-daken (zie artikel in de juni-editie van Roofs). Gaandeweg is een heel assortiment in eigen huis ontwikkeld met ook valbeveiliging: de BIBO. Dit is een betonnen ankerpunt dat separaat op het dak geplaats kan worden zonder de  dakhuid te doorbreken. De BIBO is een ankerpunt voor één of enkele gebruikers. De valveiligheidsvoorzieningen worden in geheel Europa steeds meer collectief van aard, zoals hekwerken en balustrades. Het was dan ook de wens om een collectieve valbeveiliging in het assortiment op te nemen, vooral voor de gebruiksdaken.

COLLECTIEVE VALBEVEILIGING
Voor collectieve valbeveiliging zijn er twee opties: de collec-tieve valbeveiliging conform EN 13374 en de collectieve beveiliging conform de Eurocode, waarbij een constructeur de sterkte bepaalt. Voorbeelden van beide uitvoeringen zijn zeer wel bekend. De eerste collectieve valbeveiligingen om de dakdekkers tijdens het dakwerk te behoeden voor een val van het dak werden eind jaren tachtig geïntrodu ceerd. Hekwerken, balustrades en borstweringen aan gebouwen zijn bekende onderdelen van een gebouw en bestaan al sinds er gebouwd wordt. 

PROBLEMEN
Wanneer je van een bestaand plat dak een gebruiksdak wil maken, loop je tegen enkele problemen aan. Ten eerste zijn tijdelijke collectieve valbeveiliging voor werkzaamheden niet geschikt voor randafwerking van gebruiksdaken.  Daarvoor steken de contragewichten te ver uit. Ten tweede zijn industriële collectieve randbeveiligingen niet geschikt voor gebruiksdaken, omdat de beveiliging niet voldoet aan het Bouwbesluit. Ze zijn bijvoorbeeld te open. Bovendien kan het, wanneer het aan de voorzijde van gebouwen wordt geplaatst, problemen opleveren met welstand. Ook moet een hekwerk aan de rand verantwoord bevestigd worden in de dakvloer of aan de gevel. 

LAGE OPSTAND
De bestaande platte daken in Nederland hebben een lage opstand in plaats van een borstwering, wat in het kader van veiligheid veel logischer is. Dat dakranden zo laag zijn en niet standaard met borstwering worden opgeleverd, heeft te maken met de vergunningen die worden afgegeven: de toegestane gevel- en dakrandhoogte zijn in bestem-mingsplannen vastgelegd. Een borstwering gaat dan ten koste van de mogelijke inhoud van het gebouw en dat  kost dan heel veel geld.

ONDERZOEK
Zoontjens heeft in samenwerking met studenten van de Hogeschool Rotterdam onderzoek gedaan naar dakrand-afwerkingen. Niet zo gek, want Rotterdam zet volop in op gebruiksdaken waar vele voorbeelden direct te bezichtigen en te beoordelen zijn. De studenten maakten een inventa-risatie en kwamen met voorstellen. Vervolgens werkten zij esthetische en praktische voorbeel-den uit die beoordeeld werden op maakbaarheid, toepas-singsgebied, normen en regelgeving. Daaruit bleek dat het  aantal mogelijkheden beperkt is. Vooral de sterkte-eisen die voortkomen uit de Eurocode (constructieve sterkte) en het Bouwbesluit (veiligheid hekwerken) vragen om een goede invulling. 

CONCEPTUEEL EN ROBUUST
Het resultaat is een unieke oplossing: de BIBAR. Het is een conceptuele aanpak waarbij ontwerpvrijheid gecombi-neerd wordt met de robuustheid van ballast. De BIBAR is op nieuwe en bestaande daken toe te passen zonder doorbo-ring van de dakbedekking. Daarbij blijft reinigend en inspec-tief onderhoud aan het dak eenvoudig uit te voeren. Om te voldoen aan de eisen van een collectieve dakrandbeveili-ging conform Bouwbesluit wordt het gesloten deel van de randbeveiliging van de rand ‘teruggezet’, dat wil zeggen van de rand af. In de opstelling op de Rooftopwalk is dat gedaan met bloembakken. De bloembakken bevatten niet uitslui-tend planten maar verschaffen ook plek aan het benodigde contragewicht om aan de Eurocode te voldoen. 

De eis is dat de reling, op een minimale hoogte van 1,2 m, gemeten vanaf het stavlak, 0,9 KN in horizontale richting  op kan nemen, waarbij deze nauwelijks mag doorbuigen. Dat vereist een behoorlijke ballast die door de betonnen dragers en de aanvullende ballast tussen de staanders wordt geleverd. Een controleberekening van een construc-teur is daarom vereist alvorens de BIBAR geplaatst kan worden. De dragers zijn voorzien van een drukverdeling die dusdanig laag is dat het geen probleem oplevert met isolatiematerialen. De BIBAR wordt op het dak gemonteerd waarbij de reling de lijn van het dakvlak volgt en de visueel bepalende invulling afgestemd wordt op de dakrand.  Zoals bekend wijkt door afschot de dakrand af van het dakvlak. Vooral vanaf de straatzijde ontsiert dat de gevel. 

De reacties op de BIBAR tijdens de Rooftop Walk waren zeer positief. De versie is, voor wie wil zien hoe een fraaie valbeveilging er uit ziet, de komende vijf jaar ook te zien op de semi-permanente opstelling bij het Experimentendak Kleinpolderplein in Rotterdam.