Dak Helling 1999-03-04 Pannen liggen ondersteboven op diagonaal hellend dak

Het is inmiddels al weer bijna twee jaar geleden dat bouwonderneming Kingma Bouw uit Lelystad de zogeheten Orangerie villa's in Zeewolde realiseerde. In het kader van de Roofing Holland- Dakhelling Award die in september wordt uitgereikt, is het niettemin alleszins gerechtvaardigd om alsnog aan dit project aandacht te schenken. De ontwerpers kozen namelijk voor een dakvorm die het dakdekkersbedrijf dwong om de pannen ondersteboven te leggen.

De elf villa's in Zeewolde zijn uitgevoerd naar een ontwerp van architect Ria Smit van het bureau Steigenga-Smit architecten te Amsterdam. Wat in het ontwerp vooral opvalt zijn de schuin geplaatste daken op de langgerekte orangerie-woningen. De villa's hebben hun naam te danken aan de hoge serre voorzien van een grote glaspui met openslaande deuren aan de lange zuidgevel.
Het project werd gerealiseerd door hoofdaannemer Kingma Bouw. De bouwonderneming uit Lelystad heeft een naam opgebouwd in het realiseren van ecologische en milieuvriendelijke bouwprojecten. Aardig in dit verband is het feit dat de onderneming vijf jaar geleden de Nationale Isolatieprijs in de wacht sleepte. Het bouwbedrijf heeft zich gespecialiseerd in milieuvriendelijke bouwtechnieken. Zo langzamerhand mag Kingma Bouw zich specialist noemen in houtskeletbouw.
Ook in Zuidwolde zijn de villa's opgetrokken in houtskeletbouw. Het is een bijzonder project, vooral vanwege de in het oog springende daken. De daken zijn diagonaal over de rechthoekige plattegrond van de langgerekte woningen geplaatst. Het is met name aan de dakvorm te danken dat de woningen met een lengte van 16 meter en 6.80m breedte zo'n eigenzinnige en speelse indruk maken in de poldergemeente. En een bijzonder indruk ook alleen mogelijk was door een legwijze van dakpannen die de argeloze voorbijganger naar alle waarschijnlijkheid niet eens zal opvallen: pannen die onderste boven zijn gelegd.

Vernieuwend

Gewoon op zijn kop, het was een creatieve oplossing voor een praktisch probleem dat het architectenbureau had geschapen met het ontwerp van deze dakvorm. De gevonden oplossing bewijst ook dat de betrokken bouwpartners zich niet op voorhand hebben willen neerleggen bij de traditionele verwerking van de dakpan en bereid waren buiten de gangbare kaders te denken. Met het collectieve geloof in het concept en de bereidheid om gezamenlijk naar uitvoeringsmogelijkheden te zoeken, hebben het architectenbureau, de hoofdaannemer, dakenproducent RBB en dakdekkersbedrijf Schaap uit Muiden vernieuwend nagedacht over het bouwdeel dak.
De reden waarom voor deze onconventionele legwijze werd gekozen heeft alles te maken met het esthetische resultaat dat het architectenbureau verlangde. Bij het ontwerp van de daken stelde het bureau de eis dat de dakpannen evenwijdig aan de dakvlakken moesten worden gelegd. Wanneer gekozen zou zijn voor een gebruikelijke legrichting, dus onder een rechte hoek aansluitend aan de nok, zou tegen geknipte dakpannen aangekeken moeten worden. Door de pannen echter evenwijdig aan de dakvlakken te leggen, hoefden alleen de pannen langs de noklijn te worden geknipt. En die geknipte pannen verdwijnen immers toch grotendeels onder de nokvorsten, dus uit het zicht. Op die manier kon een strak, schuin geplaatst dakvlak mogelijk worden.
Het dakdekkersbedrijf had nog met een ander probleem te maken. Dakpannen kunnen maar een beperkt aantal graden worden gedraaid. Bij betonpannen is naar rechts een hoek van tien graden mogelijk en naar links kan dat tot 7 graden. Het verschil is het gevolg van de asymmetrie van de dakpan waardoor de afdichting aan elke zijde verschillend is. Omdat de villa's gespiegeld zijn en de pannen in de richting van het dakvlak moesten worden gelegd, zouden de naar links gedraaide pannen op een aantal plaatsen de maximale hoek van 7 graden overschrijden. Het overleg met dakenproducent RBB leidde tot een primeur. De fabrikant uit Montfoort stelde een oplossing voor die even opmerkelijk als simpel was: leg de pannen gewoon onderste boven! Bij een betonnen dakpan is dat mogelijk en daarmee werd het nadeel van de asymmetrie feitelijk omgebogen tot een voordeel.

Proefopstelling

RBB ging met zijn advies trouwens niet over één nacht ijs. De producent maakte bij het Engelse moederbedrijf een proefopstelling op ware grootte en testte het dak in de windtunnel. In de testopstelling werd behalve de regendichtheid en de verankering ook de afdichting bij de dakramen en de schoorsteen beproefd.
Voor dakdekkersbedrijf Schaap uit Muiden betekende de bevindingen van het proefdak dat alle pannen voor de 'linkse' villa's moesten worden afgetikt. Omdat een oplegnok ontbrak, was het vastnagelen van de pannen onvermijdelijk. Veel extra werk en 'ondankbaar' werk in die zin, dat het resultaat van die inspanningen voor de leek onzichtbaar blijven. Want de 'linkse' daken zijn wat betreft het aanzicht van de pannen niet te onderscheiden van de 'rechtse' daken.