Denken over water in een stroomversnelling gekomen
Blauwe daken kunnen een goede bijdrage leveren aan het voorkomen van wateroverlast bij hoosbuien, als onderdeel van het grotere systeem van hemelwaterafvoer. Marc den Ouden van het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard: “Ondergrondse waterberging is niet genoeg. We willen de regen opvangen daar waar het valt.”
Zware regenval komt steeds vaker voor. Daarmee neemt de kans op wateroverlast toe, met name op plekken waar het regenwater door verharding van oppervlakken niet in de grond kan wegzijgen maar via putten naar het riool moet worden afgevoerd. Er kunnen problemen ontstaan als er in weinig tijd zo veel regen valt dat het riool overbelast raakt. Marc den Ouden, gebiedsadviseur bij het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard, licht toe: “In die situaties kan het water uit het riool kolken en kunnen straten onder water komen te staan. Ook kunnen de riolen gaan overstorten in het oppervlaktewater, met alle gevolgen voor de waterkwaliteit van dien, stankoverlast en vissterfte.” Eind jaren ’90 was er een aantal jaren achter elkaar met zware regenval. Dat was het moment voor de gemeente Rotterdam om samen met het hoogheemraadschap op zoek te gaan naar nieuwe manieren voor watermanagement in de stad.
ONDERGRONDSE WATERBERGING
“Bij de Wederopbouw van Rotterdam is veel water gedempt en veel grond bebouwd”, vertelt Den Ouden. “Daardoor hebben we nu de situatie dat in het centrum maar 2% van het grondoppervlak bestaat uit oppervlaktewater. De rest van het grondoppervlak is verhard met een beetje ruimte voor groen van parken en plantsoenen. Die verhouding is scheef. Om goed te functioneren moet 5 tot 10% van het gebiedsoppervlak van een stad water zijn. Voor met name het centrum en de ring van oude wijken eromheen moest de gemeente samen met het hoogheemraadschap op
“ Om goed te functioneren moet 5 tot 10% van het gebiedsoppervlak van een stad water zijn.”
zoek naar meer mogelijkheden voor het opvangen van water.” Strikt genomen behoort het riool niet tot het takenpakket van een waterschap. Waterschappen gaan over oppervlaktewater, de gemeente is beheerder van het riool. “Maar om wateroverlast op te lossen kijken we naar de hele waterketen”, zegt Den Ouden. “Als de riolen overbelast raken, ervaart de burger een probleem. We zien het voorkomen van dat probleem als een gezamenlijke opgave. Daarom werken we mee en dragen we financieel bij aan waterbergingsmaatregelen die wettelijk gezien buiten het domein van onze bevoegdheden vallen.”
Na de wateroverlast in de jaren ’90 was de eerste oplossing een ondergrondse waterberging. Den Ouden: “Er zijn een paar grote bergingskelders gerealiseerd, zoals een bergingskelder voor 10.000 m3 onder het Museumpark en een berging voor 2000 m3 onder het Kruisplein. Daarna kwamen er diverse waterpleinen, waarvan het Benthemplein het bekendste is. Maar we beseften dat we er met ondergrondse waterberging alleen niet zouden komen. We wilden de regen opvangen daar waar hij valt. Zo kwamen we bij de daken. Het mooiste voorbeeld is natuurlijk het groenblauwe dak van De Doelen.” Op concert en congresgebouw De Doelen is een groenblauw dak geplaatst met 2500 m2 groen en capaciteit om 300 m3 water te bergen. Het was een samenwerkingsverband tussen de gemeente Rotterdam, De Doelen, het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard en internationaal initiatief 7 Square Endeavour (zie Roofs juli 2021 en Roofs oktober 2021). Den Ouden: “De Doelen is natuurlijk een heel bijzonder project, omdat het een monumentaal pand is en omdat dit het grootste waterbergende dak van de regio is. Door dit dak is het denken over water in een stroomversnelling gekomen.”
BELANG VAN DAKEN
“Waterproblematiek kan niet opgelost worden als we alleen kijken naar gemeenschappelijke ruimte”, zegt Den Ouden. “In de stad in 6070% particulier terrein, we kunnen niet het waterprobleem oplossen op de 30% openbare ruimte. Nadrukkelijk roepen we particulieren op om mee te werken om de sponswerking van de stad te herstellen. We kijken naar de haarvaten, de plek waar de regen valt: de daken en de tuinen. Regenwater valt als eerste op de daken. Begin met het daar vast te houden. Daarna daalt het regenwater af naar het maaiveld of het riool, dan kan je daar maatregelen nemen. Zo ben je aan de bron bezig als je water op daken opvangt.”
Vanaf waterbufferende daken wordt het water vertraagd naar het riool geleid. Is het niet beter als regenwater zich bij het grondwater voegt? “Daarvoor moeten de systemen ontvlecht worden. In sommige buitenwijken is er daarom een verbeterd gescheiden rioolstelsel: regenwater gaat daar naar drainageinfiltratietransportriolen. Deze buizen zijn poreus, zodat er interactie is met het grondwater.
Bij een lage grondwaterstand kan het water uit de buizen in de grond infiltreren en bij hoge grondwaterstanden
kan het omgekeerde gebeuren. In het centrum is er geen ruimte voor een dubbel buizenstelsel. We moeten daar dus nog een manier vinden om regenwater ten goede te laten komen aan het grondwatersysteem.”
NATUURLIJKER OMGAAN MET HEMELWATER
“Eén dak heeft geen meetbaar effect op de wateroverlast, maar vele kleine maken één grote”, zegt Den Ouden.
“Daarom steunen we particuliere initiatieven met kennis en kunde en subsidieregelingen. We willen zo een beweging op gang helpen die ertoe leidt dat we natuurlijker omgaan met hemelwater. Sedumdaken zijn voor particulieren vaak mogelijk, een waterbufferend dak meestal niet. Daarvoor moet je bij grote partijen zijn. Wij willen het niet bij De Doelen laten, we zijn in gesprek met meerdere partijen zoals woningcorporaties over het vergroenen en verblauwen van hun daken.”
Tegelijkertijd gaat de klimaatverandering door. Den Ouden: “Wat wij realiseren aan de voorkant komt er aan de achterkant weer aan. Op een gegeven moment zullen we ons moeten afvragen waar de grens ligt. Misschien komt er een moment waarop we een zekere mate van overlast moeten gaan accepteren. Maar zo ver zijn we nog niet. We zijn
in Rotterdam goed bezig: er is inmiddels ruim 462.000 m2 op 2.839 panden aan daken vergroend (bron: gemeente Rotterdam, Monitor Groene Daken Rotterdam (arcgis.com). Samen met alle andere maatregelen van de afgelopen decennia gaat het nu best goed. Kijk naar de afgelopen paar jaar: het heeft regelmatig fors geregend, maar de stad is niet ondergelopen.” ■
