Doemdenkers zien de oplossing op het dak
Het symposium ‘Rethinking Rooftops’ aan de start van de Rotterdamse Dakendagen trok veel internationale bezoekers. Ze rilden niet alleen van de koude noorderwind op het dak van Las Palmas, maar ook van de toekomstscenario’s die werden geschetst door met name Anja Overdiek van de Hogeschool Rotterdam en Indy Johar van DM.
De sfeer is feestelijk als de voorvechters voor dakgebruik en geïnteresseerde beleidsmakers elkaar ontmoeten op het symposium ‘Rethinking Rooftops’. De sprekers zorgden voor een breed beeld van mogelijkheden op daken en welke belemmeringen ze ondervonden. Mooie voorbeelden als guerrilla gardening door Mike Hardman, schrijver van het boek Informal Urban Agriculture en de positieve invloed van het dakpark op het Erasmus Medisch Centrum met 38 bomen op een oppervlak van 3500 m2. “Dankzij de inspanning van velen”, zegt Liesbeth van Heel, programma manager bij Erasmus. “Er is een dakpark dat voor patienten bezoekers en medewerkers wordt benut en zelfs een nieuwe insectensoort opleverde: de Erasmus wesp!”
Apocalyptische tijden
Minder feestelijk werd het toen Anja Overdiek en Indy Johar hun toekomstvisies beschreven. Overdiek, lector Cybersocial Design bij Kenniscentrum Creating 010, definieert vier ontwikkelingen die we in de nabije toekomst kunnen verwachten:
1 Post Apocalyps
Als alles niet is gelukt en we het moeten hebben van minder techniek en minder natuur door verwoestende oorlogen of natuurrampen
2 Toekomst terug in de tijd
Terug naar een tijd waarin er maar een paar rijken zijn en veel armen. Het groot sociaal verschil van vroeger bood wel meer ruimte aan de natuur.
3 Biodiversiteit
De natuur ondersteunt de stad. We leven in harmonie met de natuur in een gebalanceerde kringloop.
4 Technopolis
We gebruiken de techniek om ons tegen de verschraling van de aarde en natuurgeweld te beschermen. We leven in een beschermende cocon op een planeet die net zo goed Mars kan zijn.
Biodiversiteit lijkt het meest gewenste toekomstbeeld. Dat betekent radicale verandering van onze ontwerpopgave. Er moet niet alleen ontworpen worden voor de mens. Er zijn tal van andere belanghebbenden waarmee in het ontwerp van onze leefomgeving rekening dient te worden gehouden.
Overdiek geeft voorbeelden van Natuur in de wijk, een landelijk initiatief dat zich inzet voor het maken van broed- en voeplaatsen voor dieren in de stad en 10 voor 010, waarbij de gemeente helpt het bewustzijn te vergroten van zeven dieren en drie planten die symbool staan voor de biodiversiteit in Rotterdam. Studies door onder andere naar de wereld van vleermuizen en bijen helpen bij het ontwerp van de inclusieve stad.
Indy Johar, architect en mede oprichter van Dark Matter Laboratories, maakt ons bewust van de energie en grondstoffen die we gebruiken om onze huidige manier van leven en bouwen te realiseren. Als we dit zo blijven doen is er straks geen grondstof meer en geen ruimte voor de natuur. Schrikbarende grafieken van hoe de wereld ervoor staat ondersteunen zijn verhaal. Zelfs als we het Parijs akkoord zouden halen is dat niet genoeg. Het is een voortzetting van een verspillende manier van bouwen en wonen die de aarde niet aankan.
Zo voorziet hij ernstige gevolgen als we overstappen van fossiele brandstoffen naar de batterijen van elektrische auto’s. De aarde heeft simpelweg niet de bronnen voor deze transitie. Alle tussen 2019 en 2020 gegenereerde duurzame energie was niet eens genoeg om de groei van onze vraag naar energie op te vangen. Niet alleen de aarde is uitgeput, Johar wijst ons op de 40 procent terugval van plankton in onze oceanen, het aantal dieren dat uitsterft is vandaag 1000 maal groter dan voorheen, steden worden significant warmer en in 2070 zal een groot deel van de aarde onbewoonbaar terrein zijn. We zitten midden in exponentiel versnellende processen waarvan de gevolgen op korte termijn al catastrofaal zijn.
En net als de toehoorders geen uitweg meer zien en zelfs twijfelen of hun groene ambities wel genoeg zijn, biedt Johar een glimp van hoop: de daken. Johar: “Op het dak is er de infrastructuur en ruimte om aan de groeiende vraag aan woon- en leefruimte in steden te voldoen. Maar dan moeten we niet bouwen zoals we dat al jaren doen. We moeten naar radicaal andere bouwmethoden zoals bijvoorbeeld met textiel.” De ruimte op het dak moet daarvoor worden ingezet. Eigenaren die niets doen met het dak moeten hun dak afstaan voor de uitbreiding van steden.
De vraag over het eigendom van de ruimte op het dak was één van de onderwerpen van de sessies die aan het begin van het Rethinking Rooftops symposium werden gehouden. Andere sessies gingen onder meer over de kosten en baten en verdienmodellen, optoppen en over wat de bij nodig heeft om te leven in de stad. In de komende edities van het vakblad Roofs zullen we aandacht besteden aan een aantal van de onderwerpen. Daarnaast waren er uitstapjes naar bijzondere daken in de stad zoals de Groene Kaap, De Doelen (zie ook onze Dak van het Jaar artikelen) en het dak op de woning van architect Floor van Ditzhuyzen, waar in drie jaar bijzondere biodiversiteit mogelijk blijkt.
Rotterdam toont ook dit jaar weer een imposante ontwikkeling op het dak aan de deelnemers van het symposium en bezoekers van de Rotterdamse Dakendagen. En met de opgedane kennis zullen we het dakgebruik moeten blijven heroverwegen voor een betere toekomst van de wereld. Johar ziet nog meer symboliek in Rotterdam. “We moeten de veranderingen in denken en inrichten van onze leefomgeving benaderen als de wederopbouw na de tweede wereldoorlog. De urgentie is net zo hoog als toen!”
