Aan tafel met Lodewijk Hoekstra "Groen is niet per definitie duurzaam"

Lodewijk Hoekstra is bij het grote publiek natuurlijk bekend als ‘TV-tuinman’ van het RTL-programma Eigen huis en tuin (waarin hij tussen 2004 en 2016 wekelijks te zien was), maar zijn cv gaat veel verder dan dat. Zo richtte hij twaalf jaar geleden NL Greenlabel op, nam hij in 2019 het initiatief voor een open brief aan de ministers over natuurinclusief bouwen, publiceerde hij twee boeken over groener leven en is hij ambassadeur van Trees for all, de Vlinderstichting en Natuurwijs. “Door Eigen huis en tuin, dat één miljoen kijkers per week had, kreeg ik grote bekendheid en werd  ik voor velen het gezicht van de groene sector. Ik werd me bewust van de verantwoordelijkheid en de mogelijkheden die dat met zich meebracht”, zegt Hoekstra. “Ik vroeg me steeds vaker af: is wat we doen in de groene sector wel zo duurzaam?”

DUURZAAMHEID METEN

“Duurzaamheid heeft te maken met veel aspecten, vooral de mate waarin iets lokaal geproduceerd is en effect heeft op de biodiversiteit. Hoe duurzaam groen is, was tot 2010 echter niet kwantificeerbaar”, zegt Hoekstra. “Samen met Nico Wissing trok ik de conclusie: dan moeten we zélf maar een label opzetten om die duurzaamheid meetbaar te maken.” Wissing en Hoekstra richtten NL Greenlabel op, met als doelstelling om te komen tot een eenduidige norm over duurzaamheid van groen in de leefomgeving. “Wat we doen is tweeledig”, licht Hoekstra toe. “Enerzijds is het een breed partnernetwerk met 200 partners, van architecten-bureaus tot groenprofessionals, producenten en kennis-partners. Anderzijds hebben we een instrumentarium ont-wikkeld, als integraal afwegingskader om de duurzaamheid  van de leefomgeving te beschouwen. Dat doen we op het niveau van producten zoals planten en op het niveau van  gebieden zoals woonwijken of parken. Daarmee helpen we alle betrokken partijen – professionals, beleggers, gemeentes, ontwikkelaars – om inzicht te krijgen in hoe duurzaam hun groen is, zodat ze kunnen zien op welk gebied ze het nog beter kunnen doen. Om de duurzaamheid te kwantificeren, kijken we naar alle aspecten: een plant die biologisch  geteeld is maar niet inheems is, is bijvoorbeeld niet maxi-maal duurzaam.”

Het is misschien geen voor de hand liggende gedachte dat groen niet altijd duurzaam is. “Een plant is groen,  maar niet per definitie duurzaam’, legt Hoekstra uit.   “Groen heeft altijd meerwaarde voor de gezondheid en  het opvangen van regenwater, maar wat duurzaamheid betreft moet je ook kijken naar de herkomst van de plant, de mate waarin de gebruikte materialen upcyclebaar zijn,  de vraag of er plastic, kunstmest en potgrond gebruikt zijn. Het belangrijkste bestanddeel van potgrond is namelijk afgegraven veen. Veen bestaat uit dode planten van  miljoenen jaren oud. Bij het afgraven komt veel CO2 vrij,  net als bij het vervoer ervan.”

PLOFKIP-ACHTIG

“Hoewel de begroeiing niet altijd inheems is, ben ik een groot voorstander van groene daken: bij een groendak gaan er planten groeien op een plek waar voorheen geen groen was. Groendaken zijn hoe dan ook goed voor de insecten. Maar doe dan wel het juiste en hoed je voor plofkip-achtige daken. Daar bedoel ik mee dat je goede materialen moet kiezen en bijvoorbeeld geen steenwol moet gebruiken voor de onderlaag. Steenwol is namelijk niet recyclebaar, dus na de levenstijd van het dak wordt dat afval. Ook bij groendaken is het belangrijk dat je de duurzaamheid meetbaar maakt: de grondstoffen, de recyclebaarheid van de materialen, de impact op de biodiversiteit. ls je het kwantificeerbaar maakt, kun je de juiste keuzes maken.”

NATUURINCLUSIEF BOUWEN

Hoekstra nam in 2019 samen met Nico Wissing het initia- tief namens een brede coalitie voor een open brief aan Carola Schouten (de toenmalige minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) en Stientje van Veldhoven (toenmalig minister van Milieu en Wonen ter vervanging van Kajsa Ollongren). “De gevolgen waren gigantisch”, vertelt Hoekstra. “Ten tijde van die brief waren er nog niet eens beleidsmedewerkers op dit gebied, laat staan dat er richtlijnen voor natuurinclusief bouwen waren. Er is sinds de brief een dialoog ontstaan tussen ministeries, er zijn beleidsmedewerkers aangenomen, men heeft het opgepikt als belangrijk thema.” Op die brief volgden in 2021 een  manifest en in 2022 een petitie. “Naar aanleiding van die petitie spraken we onlangs met Hugo de Jonge. Die gaf aan dat er nu gekeken wordt naar normering en wetgeving.  Het initiatief heeft ertoe geleid dat alle lichten nu op groen staan voor bouwen met de natuur.”

Kortom: missie bereikt? “Ja, maar er is nog veel meer te doen. Het gaat allemaal niet snel genoeg: als je kijkt naar  de klimaatverandering en de terugloop van de biodiversi-teit, dan begrijp je dat we veel radicaler moeten vergroenen. Onze ambitie bij NL Greenlabel is dat in 2030 de waarde van het groen in Nederland verdubbeld moet zijn. Dat is een enorme opgave. Maar alleen door radicale vergroe-ning kunnen we het tandwiel omdraaien, zodat het béter met de wereld zal gaan in plaats van steeds slechter.  We kunnen het tandwiel nog omdraaien, dingen beginnen  te veranderen. Toen we begonnen met NL Greenlabel waren we roependen in de woestijn. Het is indrukwekkend hoeveel er in tien jaar tijd veranderd is. Mede door corona is er veel meer bewustzijn over groen ontstaan. Mensen beginnen wakker te worden en oog te krijgen voor klimaat-verandering en het verdwijnen van biodiversiteit. Er is een collectief bewustzijn ontstaan dat groen belangrijk is.” 

Ook de dakenbranche heeft een rol in het omdraaien van het tandwiel, benadrukt Hoekstra. “De dakenbranche zou van zijn eilandje moeten afstappen, net zoals de andere partijen van hun eilandjes af moeten stappen: de architecten, hoveniers, tuincentra. Het wordt tijd dat de gehele sector zich gezamenlijk gaat manifesteren, want alleen dan ben je partij in het gesprek met Bouwend Nederland, Neprom en de overheid. We kunnen het tij keren als we allemaal onze krachten bundelen.” 

LODEWIJK HOEKSTRA IN ACHT VRAGEN

Burgerlijke staat? 
Bijna getrouwd (de bruiloft vindt plaats in augustus).

Kinderen? Vier kinderen, van wie twee 
Uit een vorige relatie.

Wat doe je als je niet werkt? 
Dan breng ik graag tijd door met mijn gezin.

Favoriete muziek?
Counting crows.

Favoriete vakantiebestemming? 
Nederland,  vooral zeeland.

Favoriete stad? 
Ik vind berlijn een inspirerende stad, omdat men er progressief is op gebieden als groen, biologisch eten en city farming.

Favoriete gebouw of architect? 
Ik heb een favoriet gebied: eva-lanxmeer. Ik vind het mooi hoe daar  gebouw en gebied samenkomen.

Waar ben je in je werk het meest trots op? 
Op de impact die we maken. Dat we tot op het hoogste niveau mensen bereiken met onze boodschap en  daarmee ontwikkelingen in beweging zetten.