Nieuwe bepaling daglicht-toetreding voor nieuwbouw met Daglichtfactor

Op 16 februari 2022 publiceerde het ministerie van BZK een ontwerp-besluit van wijzigingen in het ‘Besluit bouwwerken leefomgeving’ (Bbl), opvolger van het Bouwbesluit 2012. Daarin opgenomen is een wijziging in de methodiek van bepalen van de daglichttoetreding. De daglichttoetreding in nieuw te bouwen gebouwen zal aansluiten op de Europese regelgeving en wordt bepaald met een zogeheten daglichtfactor. De berekening is daarmee stukken eenvoudiger.

Voor eisen met betrekking tot daglicht in gebouwen is er sinds kort een door NEN uitgegeven Europese norm NEN-EN 17037. Uit een beleidsstudie van de NEN-commissie Daglicht6 volgt dat deze Europese norm beter aansluit bij de daadwerkelijke gewaarwording van daglicht door gebruikers van gebouwen, dan de huidige Nederlandse norm. Daarnaast is er de algemeen geldende lijn binnen de bouwregelgeving dat de Nederlandse bouwregelgeving Europese normen gebruikt als deze beschikbaar zijn.  NEN noemt de Europese bepalingsmethode ‘moderner, overzichtelijker, nauwkeuriger, reëler, inzichtelijker, inter-nationaler en makkelijker.’

De Europese bepalingsmethode gaat uit van een andere systematiek voor daglicht dan de huidige Nederlandse 
bepalingsmethode NEN 2057. Met het overgaan op de nieuwe Europese bepalingsmethode zijn de daglichteisen veranderd. In plaats van ‘daglichtoppervlakte’ wordt nu gesproken van ‘daglichtfactor’. De nieuwe bepalingsmethode en de nieuwe eisen gelden alleen voor nieuwbouw. Gestandaardiseerde bewolkte hemelDe daglichtfactor is een verhoudingsgetal dat voor een bepaald punt in een gebouw aangeeft hoe de daglicht-verlichtingssterkte zich daar verhoudt tot de verlichtings-sterkte in het vrije veld onder een bewolkte hemel. De Daglichtfactor wordt berekend onder een zogenaamde CIE overcast sky. Dit is een gestandaardiseerde bewolkte hemel waarin directe zon geen rol speelt. In iedere richting is de helderheidsverdeling dezelfde.

In de meeste gevallen wordt een daglichtfactor berekend op werkhoogte (85 cm). Een daglichtfactor DF = 3% betekent dat wanneer de onbelemmerde verlichtingssterkte onder een bewolkte hemel 10.000 lux bedraagt, binnen 300 lux gemeten wordt. De daglichtfactor varieert met de plaats in de ruimte. Vlak bij een raam is hij altijd hoger dan achter in een ruimte. Om die reden wordt vaak een over de ruimte gemiddelde daglichtfactor uitgerekend. Hoe een daglichtfactor te waarderen hangt van de gebruiks-functie van een ruimte af. Onderstaande tabel geeft een kwalificatie.

In BREEAM-NL levert een gemiddelde daglichtfactor DF > 2% voor de verblijfsruimten voor tenminste 80% van het totaal te beoordelen vloeroppervlak een credit op.  Een extra credit kan worden verdiend wanneer de gemid-delde daglichtfactor DF > 3% is. BREEAM-NL vraagt onder meer dat de daglichttoetreding van alle van toepassing zijnde verblijfsruimtes beoordeeld is en de gemiddelde daglichtfactor voor elke van toepassing zijnde verblijfs-ruimte is bepaald. 

Softwaretools 
Doordat de berekening meer aansluit bij Europese regel-geving is het gemakkelijker voor softwareontwikkelaars de daglicht toetreding in software te schrijven en de computer op basis van modellen het rekenwerk te laten doen.  
“Geen belemmeringshoeken alfa en bèta, maar een realis-tischere weergave van daglichttoetreding in gebouwen op  basis van computersimulaties”, aldus Wesley van den Hoeven, specialist bij Nieman Raadgevende Ingenieurs. 
Van den Hoeven bekeek de aanpassingen nauwkeurig en analyseert:

• We kijken niet meer naar de hoeveelheid daglicht ter plaatse van de raamopening, maar hoe daglicht
• (via een egaal bewolkte hemelkoepel, reflecties, licht­doorlatendheid glas, obstakels etc.) in de ruimte valt.
• De minimale belemmeringshoek Alfa van 20 graden komt niet meer terug in de wettekst.
• Daglichtfactor berekenen we met computersimulaties, hier is volgens de wetgever (gratis) software voor beschikbaar.
• In een verblijfsgebied en verblijfsruimte wordt een reken-raster uitgezet met rekenpunten die elk de daglichtfactor tonen. Minimaal 50 procent van de vloeroppervlakte moet aan de daglichtfactor voldoen.
•  Vorm van verblijfsgebied of verblijfsruimte in relatie met positie van de raamopening speelt een belangrijkere rol. Dit kan van invloed zijn op de minimale afmetingseisen van verblijfsgebieden/verblijfsruimten en de positie  van de opstelplaats van de keuken.
•  In de Omgevingsregeling worden randvoorwaarden opgenomen, te denken valt aan reflecties, hoogte en afstanden van rekenraster/rekenpunten

En ten slotte beoogt de wetgever met deze wijziging geen verzwaring van de eisen. BIM Pact komt binnenkort met een hulpmiddel voor  het berekenen van de daglichtfactor tijdens het (BIM)  ontwerpproces. BIM Pact ontwikkelt met Nieman raadge-vende ingenieurs en buro de Haan rekentools die ontwikke-laars en ontwerpers helpen hun ontwerp constant te toetsen aan bouwregelgeving. De Bimpact toetshulpen zijn een verzameling van toetshulpen voor verschillende onderwer-pen, zoals onderdelen uit het Bouwbesluit, de MPG- en BENG-eisen. De berekeningen zijn geauto-matiseerd, en toe te passen als een Revit add-in. Een aanpassing in het BIM-model, tijdens het ontwerp worden met één druk op de knop getoetst.

Daglicht gevisualiseerd
De Daylight Visualizer van VELUX kan worden gebruikt om daglichtniveaus nauwkeurig te berekenen en com- plexe analyses te vereenvoudigen bij aanvang van een  project. Deze digitale 3D-simulatietool brengt ontwerpen van elk soort commercieel gebouw virtueel tot leven.  De tool helpt om weloverwogen keuzes te maken bij het transformeren van ruimtes.
Deze digitale tool is te downloaden en biedt een innova-tieve manier om daglichtniveaus te meten. De tool gene-reert realistische virtuele voorbeelden die compatibel zijn met CAD/BIM-software.

Module daglichtfactor 
DGMR Software presenteerde begin juni de module  Daglichtfactor binnen de software Gebouwprestatie, die berekent volgens de NEN-EN 17037 en de NPR 4057. De module is in samenwerking met de vakspecialisten van DGMR Bouw speciaal ontwikkeld voor de Nederlandse markt. Daarmee houdt het programma rekening met de specifieke  eisen die vanaf 1 januari 2023 in Nederland worden gesteld. 
Met deze module voert u de berekening uit binnen een gebouwmodel. De presentatie van de resultaten en rappor-tage zorgen voor veel tijdswinst. Met hetzelfde gebouw-model kunt u binnen Gebouwprestatie ook berekeningen uitvoeren voor energie, ventilatie, warmteverlies en een gebouwexport maken naar de online rekensoftware Uniec 3, stellen de ontwikkelaars. 

DGMR organiseert, om kennis te maken met de module Daglichtfactor, diverse introductie sessies. Het is mogelijk drie maanden lang de evaluatieversie uit te proberen. 

Dit artikel kunt u lezen op www.steildak.nl