Reanimatie met negen woningen op het dak

Aan het Amsterdamse Scheldeplein heeft het gebouw dat in de  jaren dertig bekend stond als het Glaspaleis van Sieberg zijn volle  glorie weer teruggekregen. Gezien de staat waarin het ontwerp  van architect N. Ch. Dekker verkeerde, is gerust te spreken van een  reanimatie. De huidige eigenaar, Caransa Groep, heeft met deze  operatie voor deze bijzondere plek de stad weer een prachtig  gebouw teruggegeven. In het ontwerp van DOK Architecten zijn  negen appartementen naadloos toegevoegd aan het gebouw, die een plek hebben gekregen op het dak. Aannemer Kondor Wessels Amsterdam bouwde hiervoor een stalen tafelconstructie om de luxe woningen te ondersteunen. 

Tekst: Tjerk van Duinen 
Het gebouw ligt aan het Scheldeplein en wordt links en rechts ingeklemd door de Geulstraat en de Geleenstraat. De stijl wordt omschreven als een combinatie van  Amsterdamse School en Modernisme, met veel details en bijzondere elementen. Vooral in de jaren zeventig is daar­van veel gesneuveld, in het bijzonder de grote glaspartijen. Ontworpen als showroom en garage met karakteristieke toren aan het plein, werd in 1971 een bowlingbaan  geopend en nam Albert Heijn in 2006 de begane grond in gebruik. De eerste verdieping was (en is) parkeergarage, de bowlingbaan bevindt zich op de tweede verdieping.  In 2012 werd Caransa Groep eigenaar en werd besloten  tot een revitalisering met een nieuwe functie voor het dak. 

In tweeënhalf jaar tijd is de fundering versterkt (om het nieuwe gewicht op het dak te dragen), de kelderbak uit­gebreid, de gevel totaal gerenoveerd, naast de toren een nieuwe opgang gemaakt voor alle functies en zijn op het dak negen luxe huurwoningen gebouwd van 90 tot 150 m2. “Ik zie dit niet als een optopping”, bezweert architect  Patrick Cannon van DOK Architecten nadrukkelijk. “We heb­ben een nieuw gebouw gemaakt dar eruit ziet alsof het in  één keer is ontworpen en gebouwd en waar de nieuwe top­ laag een onverbrekelijke relatie heeft met het onderliggende. Om de verhoudingen in balans te houden, hebben we de toren een verdieping hoger gemaakt. Stedenbouwkundig ligt  deze namelijk precies in een as in de Rivierenbuurt. Op het dak hebben we een klein dorpje gemaakt, met aan de Geulstraatzijde vier patiowoningen en aan de Geleenstraat vijf terraswoningen, gescheiden door een binnenstraat met plantenbakken van cortenstaal. Alle woningen hebben zo de buitenruimte aan de zonzijde.” 

TECHNIEK

Omdat al in 2012 besloten was tot een extra functie op het  dak, was versterking van de fundering vanaf het begin een  gepland onderdeel van de revitalisatie. Met paalpuntinjectie zijn de houten palen vanuit de (tijdelijk gesloten) Albert Heijn waar nodig versterkt met waterglas. Een nieuwe kelderbak aan de Geulstraatzijde kreeg een nieuwe fundering. 
Schadenberg Dakwerken was al in een vroeg stadium  actief om het bestaande dak te voorzien van een Isomix  afschotisolatie, afgewerkt met een APP gemodificeerde dakbaan, die nu de vloer vormt van de kruipruimpte onder de woninglaag. Voor het reali seren van een nieuwe ver dieping op het dak is een tafelconstructie gemaakt. Jurriaan Ernst, projectleider voor Kondor Wessels Amsterdam: “Eerst is een zware staalconstructie gemaakt die door dem­ pers akoestisch ontkoppeld is van de betonnen gebouw­constructie. Het stalen frame rust overal op de sterkste punten van de betonconstructie, het bestaande dak wordt nergens belast. Daarop is een relatief lichte doorlopende  staalplaatbetonvloer gemaakt, het tafelblad. Om de wonin­gen thermisch en vooral akoestisch te isoleren – ze liggen bovenop een bowlingbaan – is op deze vloer een zeer dik pakket van steenwol aangebracht. Op deze tafel zijn met sta­ len kolommen en HSB­elementen de woningen opgebouwd.”

Schadenberg Dakwerken kwam hier weer in beeld voor de woningdaken, ­terrassen en ­patio’s en het looppad tussen de woningen. Dirk Groen, hoofd bedrijfsbureau: 

“Alle loopvlakken zijn ingevuld met het Dreen®Ceramica tegelsysteem van Zoontjens op wortelwerende dakbedek­king die over het hele dak loopt. Hier overheen loopt het regenwater naar de bestaande HWA­leidingen. Via luiken is de kruipruimte toegankelijk. De geïsoleerde stalen daken van de woningen zijn waterdicht gemaakt met Derbicolor, dat een witte leislag afwerking heeft. Deze zonreflecteren­de laag zorgt voor een lagere luchttemperatuur, wat weer goed is voor het rendement van de zonnepanelen en de werking van de klimaatinstal laties.” Oorspronkelijk was ook groen voorzien op het bovenste dak, maar dat werd met de zonnepanelen en de apparatuur van de klimaatinstallaties een te zware belasting.

ESTHETIEK

De revitalisatie heeft de oude luister van het prachtige  Glaspaleis van Sieberg weer teruggebracht. De belangrijkste  bijdrage daarvoor leveren de nieuwe glasgevels die de oer­ lelijke kunststof kozijnen hebben vervangen. Patrick Cannon:  “Het pand was architectonisch verwaarloosd. Opdracht­gever Caransa Groep heeft zijn nek uitgestoken om er weer iets moois van te maken. De gevelritmiek en het vele glas zijn weer terug, met een iets aangepaste roedeverdeling. De nieuwe daklaag is overal terug liggend gemaakt, zodat deze nauwelijks opvalt vanaf de straat.  

De tien penanten rechts van de toren aan het Scheldeplein zijn doorgetrokken in lantarens op de daklaag; simpele staalconstructies met lichtbakken en aluminium zetwerk. Links van de toren – het zijn eigenlijk twee gebouwen in één – is een schuin dak na renovatie behouden, daarop liggen de patiowoningen die aan de Geulstraat een vergelijkbaar schuin dak hebben, maar zo vormgegeven dat het in ver­ houding is met de andere kap en nauwelijks opvalt.

Aan de Geleenstraat hebben we op de terrassenstrook drie toren­elementen met lichtelement geplaatst die weer refereren aan de hoge toren. Zo is getracht het gebouw aan alle zijden te tonen als eenheid. ’s Avonds gaan alle lampen in de armaturen automatisch aan. De verlichting is deels ook te programmeren voor events.”

De woningen op het dak zijn mediterraan aangekleed. Cannon: “Je komt boven via de nieuwe glazen entree waar je de RAI ziet liggen. Via het binnenstraatje loop je langs de groene bakken, die staan langs de wit gestuukte gevels met louvres in hout look, waarmee we een mediterraan vakantiegevoel wilden oproepen. Een plek waar je vanuit de hectiek van Amsterdam wil thuiskomen.” De woningen zijn uitgevoerd met verdiepingshoge ramen en schuifpuien, daklichten die voor extra daglicht zorgen en glazen borst­weringen op de terrassen voor vrij uitzicht. 

DUURZAAMHEID

Het project Scheldeplein is duurzaam herontwikkeld.  Kozijnen en glas in de gevels zijn hoogwaardig geïsoleerd en  de woningen op het dak zijn gasloos door de combinatie  van zonnepanelen (individueel gekoppeld aan de wonin­gen), warmtepompen en zonneboilers. Aangezien een bestaande fundering is verbeterd, was voor de nieuwe woningen geen aparte fundering noodzakelijk. Optoppen is in principe een duurzame vorm van woningbouw. 

SAMENWERKING

De samenwerking verliep volgens betrokken partijen bijzon­ der goed. Jurriaan Ernst is erg blij met het verloop van het bouwproces. “We zijn lang bezig geweest, maar bij complexe projecten als dit is dat geen overbodige luxe. Er viel veel te coördineren en dat ging in de tweewekelijkse overleggen en de bouwteamvergaderingen met opdrachtgever en nevenaannemers uitstekend.” Dirk Groen sluit zich hierbij aan: “Wij waren tijdens de hele bouw zijdelings betrokken, eerst met het overlagen van het bestaande dak, toen de trappenhuizen en in een later stadium het dakdekken voor de nieuwe woningen. Alles ging eigenlijk fantastisch. We zijn ook door de aannemer uitgenodigd om mee te gaan naar een volgende project. Dat zegt wat.” 

VEILIGHEID 

Voor een veilige werkomgeving is tijdens alle werkzaamhe­ den op het dak een tijdelijk hekwerk aangebracht door de  aannemer en een eigen trappentoren aan de Geleenstraat. Van doorvalgevaar was nergens sprake. Voor onderhouds­ werkzaamheden zijn dakankers en een doorlopend kabel­ systeem aangebracht. Een deel van de tuin is niet vrij toe­ gankelijk (afgeschermd met een louvrepaneel). Aan de achterzijde is een nooduitgang gecreëerd via een trap. ■