Roofs 2003-01-36 Europese productnormen voor Isolatiematerialen

Met ingang van 2003 krijgen isolatieproducten een andere etikettering. Dit is het gevolg van de nieuwe Europese regelgeving. De CE-markering wordt verplicht, maar daarnaast blijven keurmerken zoals het vertrouwde KOMO-keurmerk bestaan. Fabrikanten bedienen zich verder nog van tal van andere merken en logo's op de etiketten van de producten. Wat zijn de gevolgen van de nieuwe Europese regelgeving voor de productprestaties, en wat is het verschil tussen de diverse keurmerken?

Edwin Fagel

CE-markering

De nieuwe CE-markering voor fabrieksmatig vervaardigde isolatiematerialen is vanaf 1 maart 2003 verplicht. Zonder deze markering mag het product niet verhandeld worden. Het belangrijkste doel hiervan is het wegnemen van handelsbelemmeringen. Voor de fabrikant moet deze markering dubbele controles op producteigenschappen voorkomen. De achterliggende Europese regeling betekent namelijk een gelijkstelling van alle productcontroles: de prestaties van het product worden zo overal in Europa op eenzelfde manier gemeten en gepresenteerd.

De Europese Richtlijn Bouwproducten stelt minimumeisen aan verschillende aspecten van een product. Deze eisen betreffen de mechanische sterkte en stabiliteit van het product, de brand- en gebruiksveiligheid, en de milieu-eisen. Onder dat laatste vallen de geluidswering, energiebesparing, warmtebehoud en de mogelijkheid tot hergebruik. Al deze eisen ten aanzien van de meetmethode van de door de fabrikant gedeclareerde prestaties zijn reeds 1 maart 2002 per type isolatie Europees uitgewerkt en vastgelegd in verschillende productnormen. De CE-markering is dus een belangrijke indicatie dat een product voldoet aan Europese minimum eisen ten aanzien van veiligheid en gezondheid; en staat daarmee toe dat het product binnen Europa verhandeld mag worden.

De producteigenschappen van isolatiematerialen (platen, dekens en vormstukken) moeten gemeten worden met de nieuwe Europees geharmoniseerde normen. Nederland en andere EU-landen hebben hun oude productnormen ingetrokken en de Europese norm nationaal ingevoerd. In Nederland heeft het normalisatie instituut NEN voor isolatiematerialen de norm NEN-EN 13162 tot en met 13172 ingevoerd. Voldoet het product daarbij aan de gestelde minimum eisen, dan verkrijgt het product de CE-markering. Per 1 maart is deze CE-markering verplicht. Hoewel elk type isolatiemateriaal zijn eigen productnorm heeft, is de indeling van de normen identiek; en de testmethoden waar naar verwezen wordt, zijn waar mogelijk gelijk, maar altijd gelijkwaardig. Voor zogenaamde in-situ geproduceerde isolatie zoals inblaaswol, losse wol, gespoten polyurethaan isolatie en voor 'technische' isolatie voor leidingen, apparaten en marinetoepassingen zijn andere normen nodig. Deze zijn nog niet gereed. De isolatie producten voor deze in-situ toepassingen en voor de niet-bouw toepassingen kunnen en mogen dus ook nog niet voorzien worden van een CE-markering.

Geen prestatie-eisen

De CE-markering stelt, met uitzondering van slechts enkele parameters, zelf geen eisen aan de hoogte van de prestaties die gedeclareerd worden. De gemeten eigenschappen worden gedeclareerd als absolute getalswaarden of ingedeeld in klassen. In de geharmoniseerde productnormen is dus uniform vastgelegd hoe de meetgegevens van bijvoorbeeld de thermische prestatie statistisch verwerkt moet worden. De warmtegeleidingcoëfficient wordt uitgedrukt in l. De warmteweerstand wordt uitgedrukt in R. Wie weinig meet, of een grote spreiding in de meetresultaten heeft, krijgt een grotere toeslag op de gemiddelde waarde. De uiteindelijk gedeclareerde thermische prestatie moet gedeclareerd worden met 90% zekerheid geldend voor 90% van de productie: l90/90 of R90/90. Ten opzichte van een gemiddelde waarde biedt de 90/90-waarde dus veel meer zekerheid dat de gemeten waarde ook werkelijk geleverd wordt.

Voor Nederland en België is dat eigenlijk niet nieuw. Deze methodiek werd hier al jaren toegepast, maar de andere EU-landen hanteerden een gemiddelde waarde. Wel is de afronding van deze gemeten laboratoriumwaarden nieuw: de gedeclareerde waarde lD wordt naar boven afgerond op eenheden van 0,001 W/mK. De RD-waarde wordt daarentegen naar beneden afgerond naar veelvouden van 0,05 m2K/W. Veelal neemt de gedeclareerde lD-waarde ten opzichte van de oude situatie met 0,001 W/mK toe. De overige veranderingen in de norm hebben weinig invloed op de voorheen geclaimde productprestaties.

Doordat de afronding van de gedeclareerde waarden (voor de warmtegeleidingscoëfficient l en/of de warmteweerstand R) anders gebeurt dan voorheen, kan het zijn dat men een dikkere isolatie moet toepassen om dezelfde thermische prestatie te verkrijgen. Maar het kan ook zijn dat de afronding nog precies past in de diktestaffel die voorheen gebruikt werd. De meeste fabrikanten hebben duidelijk aangegeven wat de nieuwe isolatiedikte moet zijn. Overigens is, door invoering van het nieuwe Bouwbesluit per 1 januari 2003, deze dikteverandering nu reeds van toepassing - en niet pas per 1 maart 2003, wanneer de CE-markering verplicht wordt gesteld.

Een aantal eigenschappen moet verplicht gedeclareerd worden. De fabrikant van het isolatiemateriaal en het daartoe erkende testinstituut onderwerpen het product eenmalig aan een reeks voorgeschreven testen. Deze verplichte testen hebben veelal betrekking op de toepassings-, veiligheids- en milieu-eisen. Andere eigenschappen zijn facultatief te declareren, zoals bijvoorbeeld de treksterkte loodrecht op het oppervlak, of de wateropname bij kortstondige en/of langdurige onderdompeling.

Kwaliteitsborging

De CE-markering biedt dus nog geen kwaliteitsgarantie. De fabrikant is verplicht een systeem voor kwaliteitsborging te houden, aan de hand van de voorgeschreven meetfrequenties van de CE-markering. Maar hij kan, behalve voor de brandeigenschappen van een product, volstaan met een eigen verklaring dat het product regelmatig getest wordt en nog steeds de productprestaties levert van de eerste initiële testen. Er is met andere woorden geen derde, onafhankelijk controlerende, partij verplicht. Deze externe partij is echter wel sterk aan te bevelen; zodat onafhankelijk kan worden vastgesteld dat de geclaimde kwaliteit nog steeds aanwezig is.

Voor meer zekerheid bij de CE-markering, kan deze aangevuld worden met het Key-mark. Het Key-mark is niet verplicht: ze is een privaatrechtelijk initiatief. Europese fabrikanten en streng geselecteerde laboratoria hebben dit initiatief genomen omdat de controle op de productnormen vrij laag is. Bijvoorbeeld: de brandeigenschappen van een product moeten alleen tweejaarlijks gecontroleerd worden door een extern controleorgaan als de brandklasse beter dan klasse F gedeclareerd wordt. Dit is voor zo'n belangrijke producteigenschap een lage controledrempel.

Bovendien zijn de toelaatbare toleranties op de meetwaarden van de externe instituten niet vastgelegd. Daardoor kan een vergelijking van de prestaties van de producten sterk vertekend worden. Enkele Europese isolatiefabrikanten hebben zich daarom aangesloten bij een systeem van vrijwillige externe controle op het kwaliteitssysteem van de fabrikant. Hierdoor wordt gegarandeerd dat de meetverschillen op de thermische prestatie minder dan 0,001 W/mK bedragen. De producten die op deze manier zijn gecontroleerd, krijgen het Key-mark. Daarnaast markeert het EUCEB-keurmerk de productveiligheid van minerale wollen.

KOMO-certificaat

Net als de CE-markering zegt het Keymark alleen iets over de producteigenschappen: niets over de toepassing ervan. De eisen die aan de toepassing van het product worden gesteld, zijn niet Europees vastgelegd. Dit moet dus nog steeds op nationaal niveau geregeld worden. Het Nederlandse Bouwbesluit, dat betrekking heeft op bouwwerken en bouwdelen, vereist wel toepassing van CE-gemarkeerde producten, maar stelt aan die producten geen prestatie-eisen. Dit wordt ondervangen met behulp van attesten: een systeem van KOMO-certificaten dat wordt erkend door de overheid als bewijs dat zowel de prestatie van het product als de toepassing ervan voldoet aan de minimum-eisen die het Bouwbesluit aan het gehele bouwwerk (bijvoorbeeld epc-waarde < 1,0) of aan bouwdelen zoals aan gevels, daken en vloeren (Rc-waarde minimaal 2,5 m2K/W).

KOMO-productcertificaten worden verleend op producten die getest en gecontroleerd zijn op specifiek materiaalgebonden beoordelingsrichtlijnen (BRL's). Allereerst wordt nagegaan of het product voldoet aan de publiekrechtelijke regels; de regels vastgelegd in het Bouwbesluit waarin in dit geval ook de Europese CE-markering verplicht gesteld wordt. In de praktijk betekent dat, dat wordt vastgesteld of de CE-markering verleend is of mag worden. Voor de meeste BRL's zijn daarbij nog extra productprestaties geformuleerd, waarvan men in Nederland gesteld heeft dat die voor de kwaliteit, verwerking en duurzaamheid belangrijk zijn. De fabrikant verplicht zich met het KOMO-certificaat tot een in de betreffende BRL vastgelegde kwaliteitsborging en een externe controle door de certificatie-instelling. Een KOMO-productcertificaat biedt dus meer kwaliteitsgarantie dan een CE-markering of een Key-mark.

Een KOMO-attest-met-productcertificaat zorgt dus voor aansluiting met de nationale Bouwregelgeving. Een product met een dergelijk KOMO-certificaat, toegepast en verwerkt zoals hierin vastgelegd, voldoet dus aan de nationale bouwregelgeving, en aannemer, opdrachtgever en handhaver (Bouw- en woningtoezicht) hoeven niet en mogen geen aanvullende bewijsvoering vragen. Die bewijsvoering is niet gegeven met uitsluitend een CE-gemarkeerd product. Een KOMO-gecertificeerd product biedt met het KOMO-certificaat veel meer informatie en zekerheid dan een CE-gemarkeerd product: er is niet alleen voldaan aan de productnormen, maar ook aan het gestelde in het Bouwbesluit en bovendien is de kwaliteit gegarandeerd door een voortdurende externe controle. Dat was voor de bouwkolom al jaren een vanzelfsprekendheid, maar met de introductie van de CE-markering krijgt het KOMO-keurmerk nog meer waarde in de communicatie tussen leverancier, bouwpartijen en handhaver.

BRON: Prijslijst 2003 Rockwool B.V.
Voor verdere informatie kunt u ook de website bezoeken:
www.rockwool.nl.