Roofs 2003-03-16 De onderdakfolie nader bekeken

Kees Verburg

Onderdakfolies worden in de Nationale beoordeling richtlijn BRL 4708 'waterkerende, dampdoorlatende membranen voor daken en gevels' genoemd. Ze zijn in bepaalde soorten hellende daken uitgegroeid tot een bijna standaard onderdeel. Daar zijn verschillende redenen voor, of beter gezegd: er worden verschillende redenen voor aangedragen. Die verschillende redenen zijn terug te vinden in de verkoopargumenten van de aanbieders waaruit geconcludeerd kan worden dat onderling vergelijk lastig is.

Historie

Voor de Tweede Wereldoorlog bestond het dakbeschot veelal uit brede delen, de naden tussen deze delen werden afgedicht met tengels. In de tweede helft van de vorige eeuw werden de dakbeschot delen smaller en de tengelafstand groter, waardoor er veel kieren en naden ontstonden. Om deze naden af te dichten werd er asfaltpapier (Bitron) op het dakbeschot aangebracht. Omdat de ruimte onder het dakbeschot, dat toen nog zolder heette, intensiever werd gebruikt, ontstonden er condensproblemen vanwege het dampdichte karakter van het asfaltpapier.

In de zestiger jaren ontwikkelde Draka in samenwerking met de dakpannen industrie (Nedaco) een ventilerende folie, waarbij kunststof stroken dakpangewijs op regelmatige punten aan elkaar zijn verbonden. Deze stroken- of rokkenfolie is tot op de dag van vandaag nog bekend als Ventifol, en bedoeld voor toepassing direct op het dakbeschot (dragende ondergrond). Het idee van de strokenfolie is water en winddicht, terwijl er wel damptransport plaats kan vinden. Echter, de dampdoorlatendheid op langere termijn is discutabel, omdat totale hechting van de stroken niet uitgesloten is; voorts is het kwetsbaar materiaal.

Huidige folies, toepassingen

In de zeventiger jaren werd het traditionele dakbeschot van geschaafde en geploegde houten delen verdrongen door dakelementen. Vooral als gevolg van de energiecrisis (1972) begon men aan energiebesparing en dus aan isolatie te denken; in dakelementen kon dragend en isolerend vermogen integraal tot stand komen. Dakelementen zijn voorzien van een waterkerende laag, voorzien van tengels en veelal in lengtes van goot naar nok leverbaar. Met een breedte van 1m tot 1,2m zijn de naden beperkt en goed af te dichten, derhalve is daar normaliter weinig emplooi voor folies.

Dat wordt anders als er dakdoorbrekingen en kilgoten voorkomen. BRL 1513 - Pannendekken geeft aan dat in een 'kilbereik' en boven dakramen en dakkapellen waterkerende voorzieningen moeten komen. Dat is ook het geval bij flauwe dakhellingen (20-15°), en wanneer er struiknaden in een dakvlak voorkomen.

In bovenstaande periode kwamen er sterkere kunststof folies op de markt, die in principe, evenals asfalt, sterk dampremmend zijn. Om ze dampopen te maken, werden ze micro geperforeerd en zonodig van sterke vezels (wapeningsnet) voorzien; zo ontstond het begrip 'mandragende folie'.

In de ons omringende landen Duitsland, Frankrijk en, in mindere mate, België worden folies op sporen aangebracht. Dakconstructies worden daar nog veel op de bouwplaats gemaakt, en bestaan grotendeels uit sporen van goot naar nok. Voor de wering van vocht en vuil onder de dakpannen worden mandragende folies horizontaal over de sporen aangebracht. Deze in Duitsland zogeheten 'Spanbahnen' functioneren tijdens de uitvoering ook als veiligheid voor de verwerkers. Omdat er tengels op de folie komen, en een spouw eronder, wordt er aan beide kanten geventileerd en is de dampdoorlatendheid minder belangrijk.

Vanaf medio 1990 zijn er ook zogenaamde spinvlies folies op de markt. Dit zijn folies die in BRL 4708 worden omschreven als 'Nonwoven, membraan bestaande uit kunststof vezels en filamenten, die op mechanische en/of chemische en/of thermische wijze aan elkaar verbonden zijn. Een grote dampdoorlatendheid is kenmerkend voor spinvlies folies.

In dakelementen worden tengels opgenomen, als daarop folies toegepast worden, zullen deze over de tengels worden aangebracht. In dat geval moet er met folies worden gewerkt die 'vrijhangend' toegepast kunnen worden. Ze moeten tijdens de verwerking van dakpannen enigzins beloopbaar zijn. Voor plaatselijke toepassing, zoals boven dakdoorbrekingen, wordt de folie wel 'golvend' over de tengels gelegd, zodat in de golf nog ventilatie onder de panlat mogelijk is. Wanneer het gehele dakvlak moet worden voorzien van een folie, zoals bij flauwhellende daken, moeten er doorgaande tengels op de folie worden aangebracht. Er ontstaat dan een dubbele betengeling, te weten die van het dakelement en de in het werk aan te brengen tengel.

Ontwikkelingen

Van oudsher werd in ons land het horizontale constructieprincipe voor daken toegepast, ondersteuning door gordingen. Door de toenemende isolatie eisen enerzijds en de ontwikkeling van bouwmaterialen naar complete bouwdelen anderzijds, komen er steeds meer prefab kapconstructies. Daarin worden sporen verwerkt, waardoor het verticale constructie principe ontstaat.

Prefab dakconstructies worden opgebouwd uit sporen waartussen isolatie, en aan de onder/binnenkant een plaatmateriaal. De boven/buitenkant wordt voorzien van een folie, die is vastgezet met uiterst schrale tengels. Deze dakvlakken scharnieren aan de bovenkant en worden wel 'klapkappen' genoemd. Omdat de nokconstructie veelal dicht wordt uitgevoerd, en de tengelhoogte minimaal is, wordt de ventilatie in de dakspouw sterk belemmerd. Door de gerichte tengelhoogte is bovendien op een dergelijk daksysteem moeilijk te werken zonder de folie kapot te trappen. Dit aspect werd tijdens de Nationale Dakendag 2001 door de voorzitter van de dakdekkersbranche, de heer Weijers, onder de aandacht gebracht.

Omdat zowel de kwaliteit van het dak als de veiligheid van de dakdekker gediend wordt door hogere tengels, klinkt ook op deze plaats een oproep tot verbetering. Uit bijgaand overzicht blijkt dat het aanbod van onderdakfolies/ membranen/ waterkerende lagen groot is.
De afzetmogelijkheden lijken in ons land beperkt, maar met het toenemen van scharnierkappen gloort er hoop voor de aanbieders.

Met het schetsen van de historie van de onderdakfolies wordt duidelijk dat om verschillende redenen de folies zijn toegepast, dan wel worden voorgeschreven. Die verschillende redenen vindt men terug in de verkoopargumenten. De vraag is na te denken waar de folies precies voor dienen, en daar de eisen aan te verbinden.