Roofs 2004-06-10 Geen concessies aan waterkerende laag
BouwLokalen, een initiatief van BouwNed en SBR, organiseert gratis regionale bijeenkomsten waarin deelnemers in kort bestek kennis maken met een groot aantal innovaties op het gebied van één afgebakend onderwerp. Dit voorjaar was één van de onderwerpen: leef- en gebruiksdaken, onder de titel: ‘Heeft u voldoende kennis onder dak?’.
De informatiebijeenkomsten van BouwLokalen hebben als doel de nieuwe technologische ontwikkelingen op een praktische manier, met behulp van presentaties, demonstraties, video’s en discussies, in vogelvlucht te behandelen. Nico Hendriks van BDA Dakadvies B.V. en Erik John van Wildschut Dakbedekkingen zetten op deze bijeenkomsten de aandachtspunten uiteen. Ook waren er een aantal demonstraties van Zoontjens Beton, ZinCo en R&R Systems waarin verschillende concepten van groen-, parkeer- en energiedaken werden toegelicht.
Duitsland blijft fungeren als gidsland op het gebied van leef- en gebruiksdaken. Jarenlang is het beleid bij onze oosterburen geweest, elk nieuw plat dak van groen te voorzien. De voordelen voor het milieu, die men daarmee beoogde te bereiken, blijken bij nader inzien verwaarloosbaar. Maar dat neemt niet weg dat door dit beleid zeer veel mooie daken zijn gerealiseerd, die innovaties hebben gestimuleerd. Het ‘meervoudig gebruik van het maaiveld’ neemt de laatste jaren ook in Nederland opvallend toe. Het is daarom van belang, dat de kennis over de juiste verwerking goed onder de verwerkers wordt verspreid. Dit was een belangrijke reden de bijeenkomsten te organiseren. De middagen worden regionaal gehouden, zodat zoveel mogelijk doelgroepen worden bereikt.
Argwaan
Er is zeer veel mogelijk op het dak: er kunnen complete parken, sportvelden en parkeerplaatsen worden aangelegd; zelfs een zwembad behoort tot de mogelijkheden (Hendriks noemt deze fraaie staaltjes de ‘roomboterdaken’). Een gebruiksdak stuit echter dikwijls op argwaan. Opdrachtgevers hebben vaak moeite te geloven dat de verschillende gebruiksmogelijkheden voor het dak ook daadwerkelijk probleemloos zijn. Problemen op dit soort daken zijn immers nog veel ingrijpender dan op ‘gewone’ daken. Als het dak lekt, is het vrijwel onmogelijk het lek te vinden zonder de gehele constructie te verwijderen. Het behoeft geen uitleg dat dit een kostbare aangelegenheid kan worden. Bij een juiste en zorgvuldige verwerking is de argwaan echter ongegrond: het is heel goed mogelijk een probleemloos gebruiksdak te realiseren. Daarvoor is het belangrijk een aantal aandachtspunten in acht te nemen.
Nico Hendriks bepleitte om te beginnen het belang van goed afschot. De vakbladen staan vol met artikelen over wateraccumulatie, toch blijven zich bij lichte (stalen) dakconstructies gevallen van instorting voordoen. De architect heeft in veel gevallen te weinig aandacht voor deze problematiek, stelde hij, het is dan ook de taak van de dakdekker om te zorgen voor een goed afschot. In dit verband is regelmatig onderhoud van groot belang. Overigens storten groene daken nooit in als gevolg van wateraccumulatie, daar deze vrijwel nooit op stalen daken worden aangebracht.
Parkeer- en terrasdaken
Er zijn diverse systemen beschikbaar voor de realisatie van een leef- of gebruiksdak. De meeste concepten komen neer op een zogenaamd ‘omgekeerd’ dak, waarbij de bitumen of kunststof dakbedekking direct op de ondergrond wordt bevestigd, en de XPS-isolatie daar bovenop.
Het systeem staat of valt met de waterkerende laag en het is zeer riskant aan deze laag concessies te doen. De BDA beveelt aan altijd een tweelaags volledig verkleefd dakbedekkingssysteem aan te brengen. Beton is op zichzelf waterdicht, behalve op de zwakke plekken en doorvoeren (stortnaden, dilataties, openingen voor hemelwaterafvoeren). Op deze plek zal lekkage ontstaan zodra er een beschadiging in het dakbedekkingssysteem aanwezig is. Het lek in de dakbedekking zit dikwijls heel ergens anders dan de zwakke plek in het beton (waar de lekkage zichtbaar is), zodat het onbegonnen werk is het lek te vinden zonder de gehele dakconstructie te verwijderen. Twee lagen volledig verkleefd is volgens Hendriks de meest veilige oplossing.
Bovenop deze laag wordt de XPS-isolatie aangebracht. Hier is het van belang dat de bovenkant voldoende dampdoorlatend is, om condensatie te voorkomen. Dit betekent dat de XPS niet mag worden afgedekt met een dampdichte beschermfolie, maar hoogstens door een dampopen folie toe te passen en de betontegels op tegeldragers te plaatsen. Er zijn ook andere systemen, zoals een kunststoflaag met een open structuur (vergelijkbaar met ZOAB) op de XPS of de vloeibaar aangebrachte kunststoflaag. Bij alle systemen dient men rekening te houden met de thermische werking van de materialen. De bovenste laag moet voldoende ruimte hebben om te krimpen en uit te zetten. Verder moet de constructie bestand zijn tegen diverse soorten belastingen (ook incidentele) en, zoals gezegd, voldoende afschot hebben. Hemelwater moet op een parkeerdak snel kunnen worden afgevoerd: water bevriest sneller op geïsoleerde constructies dan op straat.
Groen- en energiedaken
De consequenties van lekkage bij een tuindak zijn enorm. Schade aan de waterdichte laag bevindt zich altijd onder de vegetatie, wat betekent dat deze dikwijls kostbare vegetatie tijdens het onderzoek naar en herstel van die schade zal sneuvelen. Daarom geldt voor de groene daken, meer nog dan de parkeerdaken, dat het van groot belang is een zo veilig mogelijk systeem toe te passen. Ook hier geldt dus dat een toepassing van een volledig verkleefd daksysteem wordt aangeraden; maar daar moet bij worden aangetekend dat dit alleen geldt voor toepassing op dichte onderconstructies. Toepassing op afschotlagen en niet-dichte isolatie, zoals kunststofschuim en minerale wol, blijven risicovol. Hendriks raadt daarom aan in de meeste gevallen de toepassing van twee lagen gewapende bitumenbaan aan te vullen met een extra laag kunststof dakbaan voor de wortelvastheid van de constructie.
De waterhuishouding is bij het groene dak het voornaamste punt van zorg. In het algemeen draagt de drainagelaag hier zorg voor: die voert het overtollige water af. Om deze laag goed te laten functioneren, moet de ondergrond minimaal een afschot van 1,5% hebben; bij de hemelwaterafvoeren moet de drainerende capaciteit groter zijn. Regelmatig onderhoud van de hemelwaterafvoeren is noodzakelijk: hiertoe is het belangrijk dat de afvoeren gemakkelijk herkenbaar zijn en goed te bereiken. Vooral na droge perioden dient men bovendien alert te zijn op brandgevaar. Dit probleem is enigszins te ondervangen door vegetatievrije zones toe te passen, maar ook hier geldt dat regelmatig onderhoud van groot belang is. Begroeiing op hellende daken is eveneens mogelijk, als het dak niet te steil is (maximaal 30º).
Bouwen is samenwerken
De informatiemiddag bood verder informatie over de laatste ontwikkeling op het gebied van energiewinning uit daken: het Energiedak (zie Roofs 3-2004). Waarna de conclusie kon worden getrokken dat het platte dak zeer veel mogelijkheden biedt, maar dat het ontwerp en de uitvoering specialistische kennis vereist. Dikwijls vraagt de aanleg van een tuin- of gebruiksdak om andere contractvormen, waarbij dakdekker en hovenier al in een vroeg stadium betrokken zijn bij het ontwerp.
Dat bouwen samenwerken is, werd nog onderstreept door de presentatie van Erik John van Wildschut Dakbedekkingen. John ging als praktijkvoorbeeld nader in op de aanleg van de diverse daken op het beroemde ING House te Amsterdam. De hoge eisen die dit project stelde op zowel het gebied van logistiek, uitvoering en veiligheid, vergde een intensieve samenwerking. John drukte de toehoorders op het hart respect te hebben voor elkaars werk. Door aanpassingen alleen in overleg te doen en geen schade toe te brengen aan het werk van een collega kunnen veel problemen voorkomen worden.