Zoeken

Roofs 2005-11-26 Prefab daksysteem: van bouwplaats naar werkplaats

Hoe zou de bouw eruit zien als het hele bouwdeel, bijvoorbeeld het dak, onder regie van één partij en onder geconditioneerde omstandigheden op een werkplaats werd gemaakt? Het proces zou waarschijnlijk veel soepeler verlopen omdat de verschillende bouwpartijen niet meer langs elkaar heen werken. Dat dit zo is, weet men sinds kort in Drachten, waar het dak van een garagebedrijf is geplaatst dat in zijn geheel op een werkplaats in Hattem werd vervaardigd.

Het gaat om de zogenaamde Flexible Integrated Prefab Building Systems (FIPBS). In Drachten werd een dak van 900 m² geplaatst die in zijn geheel, dus inclusief plafond, isolatie, dakbanen en lichtstraten, vooraf is gefabriceerd in een werkplaats van Uniq Consultancy in Hattem. De daken zijn vervaardigd in elementen van 50 m² met een gewicht van ongeveer 1500 kg en een dikte van 37 cm. Dit zijn constructieve zelfdragende staalframebouw elementen die vrije overspanningen tot 20 meter kunnen halen. Eenmaal klaar worden ze vanuit de werkplaats naar de bouw verplaatst en aldaar eenvoudig en snel gemonteerd en afgewerkt. De voordelen van deze werkwijze liggen voor de hand: door het werk niet meer op de bouwplaats te verrichten maar in een hal, waar geconditioneerde omstandigheden gelden, dalen de faal- en afvalkosten aanzienlijk en kan men zich beter aan de planning houden. Men beweert een bouwtijdreductie tot 40% te kunnen realiseren.

Maar het reikt verder. Door één partij op te laten treden als intermediair tussen opdrachtgever en ontwerper, en vervolgens de regie over het hele bouwproces te laten voeren, wordt het bouwproces efficiënter en op een kwalitatief betere manier uitgevoerd. Een uitleg door Rik Sneller en Roy Venekamp van Uniq Consultancy, en Menno van Leeuwen van Aabo Trading.

Met leverancier aan tafel

Door het dakelement op de werkplaats te vervaardigen, wordt men gedwongen vooraf na te denken over mogelijke problemen. Momenteel spelen die problemen dikwijls pas op de bouwplaats. Het bedrijf betrekt de leveranciers echter al in een vroeg stadium bij de bouw om het ontwerp en de uitvoering tot in detail door te spreken. Hierdoor worden veel problemen vooraf opgelost.

‘De bouw is momenteel in hoge mate versnipperd,’ aldus directeur Rik Sneller. ‘Dat heeft zulke absurde vormen aangenomen, dat essentiële informatie niet meer wordt uitgewisseld. De leverancier en de onderaannemer zitten helemaal achteraan in de keten, terwijl zij degenen zijn die de kennis hebben van de materialen en de toepassing daarvan. Hierdoor verloopt veel niet zoals het zou moeten. Veel leveranciers en dakdekkers proberen daarom meer naar voren te komen in het bouwproces, vaak tevergeefs. Wij pakken het andersom aan en werken van vooraan in het bouwproces naar achteren. Op deze manier krijgt de opdrachtgever, vaak in tegenstelling tot de traditionele situatie, het gebouw waarom hij vroeg, in de kwaliteit die hij verlangt en binnen het gestelde budget en tijd.’

Venekamp vervolgt: ‘Vaak gaat het al helemaal in het begin van het bouwproces mis, en krijgt de opdrachtgever al bij het ontwerp niet het gebouw dat hij nodig heeft. Stel je voor: de opdrachtgever gaat naar een architect met de vraag voor hem een gebouw te ontwerpen. Lang niet altijd wordt dat ontwerp gemaakt op basis van de wensen van de opdrachtgever; ik ken het voorbeeld van een ziekenhuis waarbij het winnende ontwerp vooral op basis van een artist impression werd gekozen; daarna ging men bekijken hoe het proces moest worden ingepast. Dat is natuurlijk de omgekeerde wereld. Wij willen fungeren als intermediair tussen opdrachtgever en ontwerper om het meest passende ontwerp te verkrijgen.’

‘Dikwijls heeft de architect in de traditionele situatie er ook geen zicht meer op wat er met zijn ontwerp gebeurt. In het bestek staat meestal dat er een bepaald product toegepast dient te worden, of gelijkwaardig. Dit biedt ruimte om op zoek te gaan naar goedkopere oplossingen, maar betekent ook vaak dat er afbreuk wordt gedaan aan de essentie en de uitgangspunten van het ontwerp. Het is noodzakelijk dat één partij de regie voert en de communicatie tussen alle betrokken partijen bevordert, zodat er daadwerkelijk een bouwteam ontstaat.’

Expertise inbrengen

Betekent deze werkwijze niet uiteindelijk een veel duurder eindproduct? Integendeel, volgens Sneller. ‘Het is een misvatting te denken dat als alle bouwpartijen op de goedkoopst mogelijke manier hun werk afleveren, men het hele gebouw op de goedkoopst mogelijke manier heeft opgeleverd. Als het gehele bouwproces wordt gestroomlijnd, is men goedkoper uit. Een eenvoudig voorbeeld: veel kantoorgebouwen hebben een sensor die beweging signaleert, waarna de verlichting aangaat. En ze hebben een inbraakbeveiliging die alarm slaat zodra die beweging signaleert. Technisch gezien is het heel eenvoudig om daar één apparaat voor te installeren. Je ziet echter dat er in de meeste gevallen twee sensoren in het plafond hangen. Dit soort zaken kom je heel veel tegen. Als bijvoorbeeld vooraf wordt bepaald waar de leidingen en bedrading door het plafond lopen, hoeft niet iedereen zijn eigen voorzieningen te maken. Bepaalde partijen zullen hierdoor wel hun leidingen verder door moeten trekken, maar uiteindelijk zal het eindresultaat voordeliger zijn.’

Venekamp: ‘Op deze manier werkten bijvoorbeeld enkele normaal gesproken elkaar beconcurrerende isolatiefabrikanten samen aan het project. Elk materiaal heeft immers zijn eigen voordelen en elke leverancier heeft zijn eigen specifieke sterke punten. Door op deze manier samen te werken, wordt optimaal gebruik gemaakt van de binnen de markt aanwezige kennis en vaardigheden.’ In dit project was dakgroothandel Aabo Trading de aangewezen partner om voor het dak de juiste oplossing te zoeken. ‘Wij werkten de gunstigste methode uit aan de hand van de gekozen dakbedekking (AaboFlag PVC). Tevens fungeerden wij als intermediair tussen Uniq Consultancy en de dakdekker (Eudaka uit Winssen),’ licht Menno van Leeuwen van de dakgroothandel toe.

Verwerking

Het dak werd uiteindelijk volledig vervaardigd in een werkhal. In dit geval was dat de hal van constructiebedrijf Consmema in Hattem, maar in principe zou men elke willekeurige hal kunnen gebruiken. Venekamp: ‘De kritische fase van de bouw wordt hierdoor aanzienlijk ingekort. Wij coördineren wanneer welke verwerker naar de hal komt om zijn deel van het werk te verrichten. De verwerkers kunnen hun werk verrichten in geconditioneerde omstandigheden. Eventuele problemen kunnen terplekke worden opgelost en niet, zoals nog te vaak gebeurt, op een provisorische manier op de bouwplaats. Ruzie en onenigheid over meerwerk achteraf wordt dus voorkomen en faalkosten worden tot een minimum beperkt.’

Het aanbrengen van de dakbedekking verschilde iets met de normale situatie, maar niet veel. Van Leeuwen zet uiteen: ‘Als dakbedekking is gekozen voor een PVC dakbedekking (20 x 2,10 m1) die aan weerszijden mechanisch is bevestigd op de Spano topplaten. Vervolgens is hierop aan één zijde een strook van 70 cm geföhnd. Deze strook zorgt voor afdichting van de elementen onderling. Op het dak werden de elementen eerst met elkaar verbonden door een strook Plano OSB, waarna de PVC afdichtingssstrook van het element op het ernaast geplaatste element werd geföhnd.’

‘Wij zijn ervan overtuigd dat deze werkwijze zal leiden tot innovaties,’ aldus Sneller. ‘Dikwijls probeert men het andersom: met innovaties de werkwijze te wijzigen, maar het blijkt dat dat in de meeste gevallen niet mogelijk is. Veel mooie innovaties zijn hierdoor in het verleden gestrand. Deze methodiek leidt naar onze mening tot nieuwe inzichten en nieuwe mogelijkheden.’ In het project in Drachten zijn al twee noviteiten toegepast, namelijk een speciale houtplaat van Spano (Span O SB7) die geen water opneemt en een steenwol isolatie die door Rockwool speciaal is ontwikkeld voor de prefab bouw.

Geen product

De heren stellen dan ook nadrukke-lijk dat men geen product aan de man probeert te brengen, maar een werkmethode. Venekamp: ‘Wij zijn voor niemand een bedreiging, deze methode is voor iedereen toegankelijk en biedt juist aanknopingspunten voor een betere samenwerking. Het staat iedereen vrij op deze manier te gaan werken; onze ervaring is dat het veel problemen, ruzie en geld scheelt om het bouwdeel voor­af te vervaardigen. Overigens is deze methode niet alleen geschikt voor het dak, zowel plat als hellend, ook de gevel leent zich prima voor een dergelijke manier van bouwen. Dat dit nodig is, blijkt wel als men zich bedenkt hoe een auto eruit zou zien als deze op dezelfde manier zou worden gebouwd als een gebouw. Doordat er zoveel ver­schillende partijen aan de auto werken die geen notie hebben van elkaars activiteiten, zou men onherroepelijk een wrak produceren. Het is belangrijk dat het gehele proces zodanig wordt gestructureerd, dat iedereen in gelijke mate is betrokken bij het uiteindelijke resultaat, en dat het eindresultaat overeenstemt met hetgeen de opdrachtgever had besteld.’