Zoeken

Roofs 2007-08-40 Vergeet de vrije valhoogte niet!

Een vallijn en valdemper rekken uit (deflectie) wanneer ze door een val belast worden. Een werknemer die over de dakrand valt, zal dus altijd een aantal meters naar beneden vallen. Dit noemen we de ‘vrije valhoogte’. Die vrije valhoogte wordt vaak over het hoofd gezien bij het plaatsen van valbeveiliging. “Je moet onder meer rekening houden met de rek in het lijnsysteem, vallijn/leeflijn en het harnas van de gebruiker. Daarop moet je de onderlinge afstand tussen de paaltjes en het type lijn dat je kiest, afstemmen,” zegt Tristan van Valkenhoef van Hütter Veiligheid bv uit Hoofddorp. In dit artikel gaat hij nader in op de aspecten die te maken hebben met de vrije valhoogte.

1. Het gebouw
Van Valkenhoef: “Niet alleen de hoogte van het dak waarop gewerkt wordt, is van belang. Kijk bij het opstellen van een Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) ook over de dakrand, naar de zijkant van het gebouw: zijn er balkons, luifels, bijgebouwen of is er misschien zelfs een lantaarnpaal aanwezig die de vrije valhoogte beperkt? Een gebouw kan wel 30 meter hoog zijn, maar als drie meter onder de dakrand een balkon begint, dan kan er bij een val een onveilige situatie ontstaan.”

2. Rek in het lijnsysteem
“Stel: op een dak met een betonnen ondergrond staat een permanente valbeveiliging met stalen lijnsys­teem. Het dak is 60 meter lang en de paaltjes zijn geplaatst met een onderlinge afstand van 15 meter. De maximale rek van deze staallijn is  – schrik niet – 2,43 meter. Wanneer er schokdempers in het lijnsysteem worden toegepast, dan kan de maximale deflectie afhankelijk van het type schokdemper 3,06 meter zijn. Deze maximale deflectie van het systeem kan teruggebracht worden door de paaltjes dichter bij elkaar te plaatsen, bijvoorbeeld op 7,5 of een kleinere onderlinge afstand. Zo kun je de maximale deflectie terugbrengen tot bijvoorbeeld 1,64 meter.

Bij de lijnsystemen gaan we bij de berekeningen uit van gebruik door twee personen en elk 100 kilo. In werkelijkheid (bij een valongeval van één persoon) zal de lijn dus nooit zo ver uitrekken.

3. Rek in de vallijn met valdemper
De deflectie kan worden berekend door het optellen van rek in de vallijn/leeflijn plus de schokabsorber (valdemper) indien deze geheel wordt uitgetrokken (ca. 60 cm). Het harnasgordel zelf heeft een rek bij een val van ca. 50 cm. De lengte van de dakgebruiker moet er bij opgeteld worden. De totale deflectie van de persoonlijke beschermingsmiddelen inclusief gebruiker bedraagt dan  circa 2,70 meter. Uiteraard zit hier een kleine veiligheidsmarge in. Bij een val kan het zo zijn dat de componenten van schokabsorptie zich niet geheel tot het maximum uit hoeven rekken, waardoor de deflectie niet maximaal is.

4. Rek in de tijdelijke leeflijn
“Ik ben wel eens een dak tegengekomen van drie meter hoogte, waarop ankerpunten waren geplaatst op een onderlinge afstand van 10 meter. Bij werkzaamheden werd geadviseerd om een tijdelijke leeflijn te spannen tussen de ankerpunten. Meestal is deze tijdelijke leeflijn van band, en daar zit veel rek in. Met een tijdelijke leeflijn kun je een overspanning maken van 10 à 18 meter. Bij een overspanning van 18 meter is de maximale rek in de band 6,5 meter. Je dak moet in dat geval dus minimaal 6,5 meter hoog zijn, en dan laten we de rek van het harnas en de vallijn met schokdemper nog buiten beschouwing. Plaats je de ankerpunten dichter bij elkaar, bijvoorbeeld op 10 meter onderlinge afstand, dan vermindert dit de rek in de band aanzienlijk, dit is terug te vinden in de gebruiksaanwijzing van de fabrikant van de tijdelijke lijn.”

5. De situatie op het dak
“Naast bovenstaande punten is ook de situatie op het dak van belang. Is er een dakrand aanwezig, en zo ja: hoe hoog is die? Bevindt de lijn zich op vier of op twee meter van de dakrand, op schouderhoogte of bij de voeten? De rek van de lijn is in beide gevallen hetzelfde, maar de vrije valhoogte niet!”

Beperkingen
“Bovengenoemde beperkingen in het toepassingsgebied zijn onvoldoende bekend in de markt. Uit bovenstaande voorbeelden mag blijken dat er toch sprake kan zijn van schijnveiligheid, ook al is een medewerker perfect aangelijnd met vallijn en valdemper aan een permanent valbeveiligingssysteem. Het is dus noodzaak om bij de RI&E en het Plan van Aanpak voor de dakveiligheid rekening te houden met de lengte en de rek van de lijnsystemen plus de rek van de toegepaste persoonlijke beschermingsmiddelen.

Bij een dak van drie meter hoogte moet dus rekening worden gehouden met het aantal bevestigingspunten voor het lijnsysteem op het dak: plaats bijvoorbeeld vijf geleiders op het dak in plaats van drie, bij een daklengte van 30 meter. Het plaatsen van losse ankerpunten is eveneens mogelijk, maar niet in combinatie met een tijdelijke leeflijn, omdat die teveel rek geeft. Ik zou in zo’n geval voorstellen om elke 4,5 meter een ankerpunt te plaatsen, met een omhaakinstructie voor de dakbetreder. Overigens bieden lijnsystemen in onze ogen een hoger niveau van veiligheid dan ankerpunten, vanwege het gebruiksgemak: losse ankerpunten hebben het nadeel dat de gebruiker telkens moet ‘ompakken’; het risico dat de dakbetreder zijn valbeveiliging niet gebruikt is daardoor groter dan bij een permanent lijnsysteem.”

Toelichting
Hütter Veiligheid werkt  met de permanente lijnsystemen en ankerpunten van diverse leveranciers. De prijs van deze valbeveiliging is marktconform. Van Valkenhoef: “Maar als je vijf paaltjes adviseert in plaats van drie, ben je wel bijna dubbel zo duur als de concurrent die geen rekening houdt met de vrije valhoogte. Dat vereist in de offertefase of bij aanbestedingen een goede toelichting bij de opdrachtgever, zodat ze zien waarom deze maatregelen noodzakelijk zijn.”

Hütter Veiligheid uit Hoofddorp is een bedrijf met een lange geschiedenis. Bijna honderd jaar geleden begonnen als optiekbedrijf met meerdere vestigingen. In de periode voor de Tweede Wereldoorlog legde men zich toe op bedrijfsoptiek en daarna op het terrein van de persoonlijke beschermingsmiddelen. Het bedrijf biedt een compleet assortiment aan van adem- oor- en oogbescherming tot veiligheidskleding. Valbeveiliging is bij Hütter Veiligheid een specialisme waarbij zowel de RI&E als ook de levering en plaatsing van lijnsystemen, hekwerken en ladders worden verzorgd.