Roofs 2010-01-20 Lekkages op een flauw hellend dak verholpen

Het flauw hellende dak van het schoolgebouw van de Jan Bunnikschool in Lopik vertoonde al jarenlang grote problemen. Naast lekkages begon het dak op plaatsen door te zakken. De oplossing werd gevonden in de toepassing van het Low Pitch System van fabrikant Monier.

Het schoolgebouw is vijf jaar geleden gebouwd en huisvest de katholieke basisschool de Jan Bunnikschool  en de openbare basisschool de Zomergaard. In totaal volgen zo’n 500 leerlingen onderwijs in het pand. Het pand is ontworpen door Topos Architecten uit Waddinxveen en is uitgevoerd met twee verdiepingen en een flauw hellend dak (15°). Op de bovenste verdieping zijn voornamelijk lokalen gevestigd. Roofs sprak over de problemen op het dak, en de oplossingen daarvoor, met Robert Fris van Fris Bouwadvies uit Breukelen, Jan Adriaans en uitvoerder Cor Draad van Dakdekkers- en leidekkersbedrijf Adriaans uit Haps en Will Verwer van dakpannenproducent Monier uit Montfoort.

Lekkage

Flauw hellende daken van 15° of minder moeten volgens Monier worden behandeld als een plat dak. Dat betekent dat goed moet worden nagedacht over de waterdichting en de waterhuishouding van het dak. Vaak zie je dat bij een flauw hellend dak uit esthetische overwegingen gekozen wordt voor een vlakke pan, maar juist daar gaat het vaak mis. Bij vlakke pannen loopt water gemakkelijker langs de zijkanten dan bij gegolfde dakpannen (waar het water in de holling van de dakpan wordt afgevoerd) en ook zijn de sluitingen van vlakke pannen vaak minder hoog dan bij gegolfde dakpannen. Hierdoor kan stuwend water eenvoudig in de dakconstructie lopen. Probleem was ook dat de wind het water door de sluitingen van de pan blies, waardoor met name bij de aansluitingen veel water in de constructie kwam.

De dakconstructie van een flauw hellend dak dient waterafvoerend te zijn. Het is niet zo erg als er water onder de pannen komt, maar een ophoping van water én doorslag door de waterkerende laag is funest. Als gevolg van de vele reparaties was de onder de pannen aanwezige waterkerende folie inmiddels op met name de cruciale plaatsen defect ‘getrapt’. Het water verzamelde zich ter plaatse van de dakdoorbrekingen en stuiknaden, waardoor lekkages ontstonden. De lekkages veroorzaakten vervolgschade in de vorm van schade aan systeemplafondplaten die in plafondeilanden zijn toegepast. Omdat de onderzijde van het dakbeschot bij de bouw als schoon multiplex in het zicht was gelaten –deel uitmakend van een geïsoleerd dakelement- ontstonden vele vochtplaatsen die in feite niet hersteld konden worden. Hierdoor ontstond in het interieur precies het tegenovergestelde van wat de architect beoogd had, nl een negatieve belevingswaarde. In een schoolgebouw zijn lekkages extra problematisch, omdat de school verantwoordelijk is voor de gezondheid van de leerlingen. Ook was de situatie problematisch vanwege de opslag van boeken en computers op de bovenste verdieping, die beschadigd konden raken.

Een ander probleem dat op het dak ontstond, is dat de houten spantconstructie was begonnen door te buigen onder het gewicht van de (onjuist geplaatste) dakelementen. Van buitenaf werden de gordingen en spanten zichtbaar omdat daar tussenin (op een lengte van 8 meter) het dakvlak doorboog. Omwonenden attendeerden de school op dit defect. Ook hier: precies het tegenovergestelde van wat de architect voor ogen stond: een strak dak met vlakke dakpannen.  Dit riep ook enerzijds vragen op over de constructieve veiligheid van het dak. Anderzijds was dit tevens een probleem voor de waterdichtheid van de constructie. Panlatten kwamen omhoog zetten, de pannen raakten uit hun verband.

Grote problemen dus, die volgens de verschillende partijen eenvoudig voorkomen hadden kunnen worden. “In de voorbereiding is te gemakkelijk over een aantal zaken heengestapt,” aldus Adriaans. “Men heeft te gemakkelijk gedacht: ‘het kan wel’ – terwijl achteraf gebleken is dat het absoluut niet kon. Er heeft dus niemand met de vuist op tafel geslagen. Vooraf zijn zeer veel zaken onvoldoende besproken gebleven, waardoor men achteraf met de problemen kwam te zitten.”

Nieuw dak

Fris Bouwadvies verrichtte in opdracht van de gemeente Lopik in eerste instantie een analyse van de dakgebreken. Vervolgens is een aantal herstelscenario’s uitgewerkt. Het probleem van de doorbuiging c.q. kruip bleek na constructieve beoordeling ‘veilig’. Echter, het visuele aspect kon niet worden opgelost, men zou er enkel voor kunnen zorgen dat het dak niet verder door zou buigen. Belangrijk was dat de lekkages zouden worden opgelost. De kern in het onderzoek en rapportage draaide om het afwegen van de diverse herstelscenario’s (o.a. pannen, zink en geïsoleerde staalplaten). Daarbij is aan de hand van de ‘score’ op de volgende aspecten een keuze gemaakt: bouwfysica, constructief/gewicht, technisch, architectuur/beleving, kleur, kosten en garanties, Alles afwegende luidde het advies: toepassing van specifieke pannen voor de lage hellingshoek, in dit geval het Low Pitch System. Dit is een systeem dat speciaal is ontwikkeld voor toepassing van dakpannen op flauw hellende daken en kan vanaf een helling van 7° toegepast worden. De onderconstructie van dit systeem is door toepassing van de folie Spirtech 400 RU waterdicht en dampdoorlatend.

Fris: “Bij de opdrachtgever lag het project gevoelig vanwege het nog maar vijf jaar oude gebouw. Een juridisch traject was ingewikkeld vanwege het faillissement van de hoofdaannemer kort na oplevering. Vanaf dat moment is de energie gestoken in het ‘zeker stellen’ van een goed dak, in plaats van mogelijk jarenlang (vergeefs) procederen. De gemeente had ook het meeste vertrouwen in de pannenvariant. De fabrikant bood in combinatie met de dakdekker een systeemgarantie, waarmee zowel het product als de applicatie gegarandeerd werd. Dit gaf uiteindelijk de doorslag.” “De montage is een wezenlijk onderdeel van het systeem,” vertelt Will Verwer van Monier. “Het systeem dient door een Dakmeester te worden aangebracht en wij begeleiden het project tot aan de oplevering.”

In het door Fris Bouwadvies opgestelde dakbestek is een belangrijk element toegevoegd, nl. dat de dakfolie (Spirtech 400) diende te worden toegepast op een aanvullende dakplaat van 10mm dik multiplex, aan te brengen over de sporen van de bestaande dakplaat. Hiermee zou een harde, degelijke ondergrond voor de folie worden verkregen waarop zowel tijdens de uitvoering als in de toekomst zonder schade gelopen zou kunnen worden. Aan de ‘goedkope’ oplossing zonder zo’n extra ondergrond -zoals gebruikelijk in de dakenbranche- heeft de gemeente te veel ‘leergeld’ betaald. Vermeldenswaard is nog wel dat ondanks het extra gewicht van deze multiplex plaat, het totale gewicht/m² lager is uitgepakt. Dit werd veroorzaakt door de lichtere Low-Pitch pan ten opzichte van de bestaande dakpan.

Het werk diende in de schoolvakantie te worden uitgevoerd en dit vergde van de dakdekker de nodige planning en overleg met de medewerkers. “Het primaire proces van de opdrachtgever dient altijd centraal te staan,” aldus Fris. “Helaas zie je in de praktijk vaak dat hier onvoldoende rekening mee wordt gehouden en het bouwproces onnodig veel last veroorzaakt.” Het dakdekkerbedrijf was al bekend met het systeem en het was zaak er de juiste mensen op te zetten, die ook voeling hebben met het systeem. “De samenwerking moet kloppen, als er ergens iets niet klopt heb je een probleem,” aldus Adriaans. “Daar is in dit geval ook echt alles aan gedaan. Zo hebben de betrokken dakdekkers een uitvoerige voorlichting van de fabrikant gekregen.” In de uitvoering is extra aandacht aan de dakdoorvoeringen besteed. De dakramen zijn vervangen. Tevens heeft Adriaans de doorbuiging/kruip in het 18m¹ lange dakvlak ter weerszijden van de spantconstructies uitgevuld waardoor –mede ‘geholpen’ door de gewelfde pan- het dak geen doorbuiging meer laat zien. Uiteindelijk is het werk in slechts vier weken tijd uitgevoerd.

Adriaans vertelt: “De opdrachtgever was tevreden met het resultaat: bij oplevering keek iedereen met een big smile naar het dak. Het werd ook esthetisch fraaier gevonden dan het oorspronkelijke dak, met dit nieuwe pannendak krijgt het schoolgebouw ook wat meer ‘body’.”

Begin kader

Dakrenovatie Jan Bunnikschool te Lopik

Opdrachtgever: Gemeente Lopik
Advies: Fris Bouwadvies te Breukelen
Dakdekker: Dakdekker- en leidekkerbedrijf Adriaans te Haps
Leverancier: Monier te Montfoort