Roofs 2010-04-03 Kringloop

De gedachte dat ons economisch systeem functioneert als het menselijk lichaam heb ik altijd een erg mooie geworden. De econoom Keynes introduceerde de gedachte, waarbij hij de geldstroom voorstelde als de bloedsomloop van een mens. Treffender kun je de zegswijze ‘geld moet rollen’ niet in beeld brengen: zoals een mens alleen kan functioneren zolang het bloed door zijn lichaam rondgepompt wordt, zo functioneert een economisch systeem alleen zolang het geld erin rondgepompt wordt.

Als je de vergelijking doortrekt, kun je gemakkelijk stellen dat de economie in 2008 een zware hartaanval heeft gehad. Niet toevallig lijken de grafiekjes waarmee de beurskoersen worden aangeduid opvallend veel op de hartslagmeter die je ziet als een patiënt op de hartbewaking ligt. In dit geval heeft de patiënt een hartaanval gekregen omdat zijn bloeddruk te hoog werd, en dat kwam weer omdat hij méér wilde doen dan zijn lichaam aankon. Sinds die tijd doet de patiënt het even rustig aan. Hij moet herstellen van de klap. En, heel belangrijk, hij moet zijn levenswijze aanpassen.

Is het toeval dat de nieuwste mode in de bouw, cradle to cradle, óók uitgaat van de biologische kringloop? Cradle to cradle, van wieg tot wieg, houdt in dat de bouw een voorbeeld moet nemen aan de natuur. De natuur gebruikt alle afval die geproduceerd wordt weer als voedsel. Zoals de bladeren die een boom in de herfst verliest weer worden ‘gerecycled’ en gebruikt als voedsel voor allerlei planten en organismen. Als de bouw nu ook op deze ‘natuurlijke’ wijze kan gaan functioneren, zal de bouw het milieu nog maar minimaal belasten. Dat betekent dus o.a.: de ontwikkeling van herbruikbare en milieuvriendelijke materialen, en het gebruik van natuurlijke energiebronnen als de zon en de wind.

De Kredietcrisis kan – nee: moet! – aangegrepen worden om de bouw op een andere, milieuvriendelijker manier in te richten. Economisch heeft deze gedachte ook de wind in de zeilen, getuige het grote aantal exposanten op de BouwRAI dat zich op het gebied van duurzaamheid wil onderscheiden. Toch lijkt het er voorlopig niet op dat de bouw op eigen kracht milieuvriendelijk gaat worden. Dat is het grote verschil met de opkomst van de veiligheidsbranche in de afgelopen decennia. Door de hoge kostprijs van de systemen voor bijvoorbeeld opwekking van zonne-energie is de ontwikkeling van de ‘duurzaamheidsbranche’ voorlopig nog sterk afhankelijk van subsidiëring.

De patiënt ligt op apegapen en de arts moet iets doen. En de arts is in dit geval natuurlijk de overheid. Tijdens de jubileumbijeenkomst van Bouwend Nederland, afgelopen januari in het Bouwhuis in Zoetermeer riep premier Balkenende op tot actie. “Niet teveel praten, maar doen!” hield hij zijn toehoorders voor. Nog geen maand later viel zijn kabinet en viel er voor hem niet zoveel meer te doen. Gelukkig maar, dat de Crisis- en Herstelwet alsnog is doorgevoerd, anders waren de gevolgen van de val van het kabinet voor de bouw niet te overzien geweest.

Hoe moet dat nu met het stimuleren van duurzame energie in Nederland? GroenLinks gaat de komende Kamerverkiezingen in met een spotje waarin wordt gepleit voor het Europees organiseren van financiering en distributie van duurzame energie. Zo ontstaat op grote schaal een kringloop waar de verschillende soorten alternatieve energie worden opgewekt op plaatsen waar dit het meest gunstig kan. Een mooi idee, maar als de partij haar zin krijgt betekent dit wel dat Nederland nooit een grote markt voor systemen voor zonne-energie zal worden. De zon schijnt hier nu eenmaal wat minder dan op andere plaatsen van Europa. Wind, dat hebben we hier wel.

De overheid heeft die optelsom jaren geleden ook al gemaakt. Toen één plus één bij elkaar waren opgeteld, werd abrupt de subsidiëring voor zonne-energie stopgezet. De focus ligt momenteel op de opwekking van windenergie. Probleem daaraan is dat Europees dit soort keuzes nog niet zijn gemaakt. Zo is Nederland in dit opzicht voorloper, terwijl dat in dit stadium nog helemaal niet handig is. Het opwekken van windenergie zet nog weinig zoden aan de dijk en de markt voor zonne-energie komt hier niet van de grond.

En de patiënt ligt nog steeds te wachten op zijn medicijn.

Edwin Fagel