Roofs 2011-02-24 Opdrachtgever dupe van gebrek aan vakkennis

In de serie ‘De Pineut’ behandelt Leen Iseger van IKOB-BKB als waarschuwing praktijkvoorbeelden van projecten waarbij zaken flink mis zijn gegaan, in de hoop dat dit soort fouten in de toekomst niet meer voor zal komen. In dit artikel een inventarisatie van de fouten die zijn gemaakt tijdens de uitvoering van een pannendak met een zinken dakgoot.
Leen Iseger, IKOB-BKB

Ervaringen opgedaan bij, voornamelijk, minder goede uitvoeringen van harde dakbedekkingen en zink- en koperwerk verlangen dat periodiek een evaluatie plaatsvindt om opgedane ervaringen op een rijtje te zetten. De conclusie die ik uit deze laatste ervaringen opmaak is dat nog steeds (en het lijkt wel of het steeds vaker voorkomt) veel werken uitgevoerd worden door personen met onvoldoende vakkennis. Probleem hiervan is dat de finale klant de dupe (“de pineut”) is van dit gebrek. Blijkbaar zijn nog steeds veel werkgevers zich onvoldoende bewust van het feit dat hun personeel onvoldoende technische bagage heeft om de uit te voeren werken tot een succesvol einde te brengen (de goede uiteraard niet te na gesproken). Om een goed beeld te verkrijgen is een interne kwaliteitscontrole uiteraard nooit weg.

Ter illustratie onderstaand praktijkgeval. Een opdrachtgever laat een woning bouwen met een prachtig hellend dak en evenzo schitterende geglazuurde dakpannen. Na plaatsing van de goten rondom blijken na een kort aantal jaren de goten niet bestand tegen de afschuivende sneeuwlast. Het gevolg is dat de volledige gootconstructie afbreekt.

Op zich is het natuurlijk al een alarmerende situatie dat dit kan gebeuren, maar daar worden in eerste instantie nog geen consequenties aan verbonden. Nieuwe goten worden geplaatst, ditmaal in een degelijke houten bakconstructie. Tijdens periodiek onderhoud (na vier jaar) ontdekt de schilder dat het hout van de gootbetimmering op een groot aantal plaatsen rot is.

FOTO 220001: Gat ten gevolge van rotting van het boeideel
FOTO 220003: Rotte boeidelen

Vervolgens wordt een installateur benaderd om na te gaan wat het probleem is. Deze constateert een ernstige situatie, waaruit opgemaakt wordt dat het niet om een enkele lekkage gaat maar dat het probleem stevig ‘in de papieren’ gaat lopen. Het uitvoerende bouwbedrijf neemt vervolgens contact op met IKOB-BKB teneinde een onderzoek in te stellen naar oorzaak en gevolg om de schuldvraag hiervan vast te kunnen stellen.

Op de locatie wordt het volgende waargenomen:

De geplaatste goten zijn opgebouwd met een bodem uit underlayment i.p.v. ruw houten delen. Door condensvorming tegen de onderzijde van het zink en het gebrek aan ventilatie ontstaat, in combinatie met de lijm uit het underlayment, een situatie die zeer slecht is voor de levensduur van het zink. Het materiaal wordt binnen korte tijd aangetast.

Naast het gebrek aan ventilatie blijken een groot aantal soldeerverbindingen los te hebben gelaten. Vereiste voorzieningen als bodemspeling en expansies ten behoeve van uitzetting en krimp ontbreken (eis is minimaal 10 mm in lengterichting goot en minimaal 5 mm in breedte richting goot naast de vereiste expansievoorschriften). Het hemelwater kan op een groot aantal plaatsen tussen de soldeernaden door dringen waarna rotting van de ondersteunende houten bak het gevolg is.

FOTO 220005: Geen hechting meer
FOTO 220008: Losgeraakte verbinding
FOTO 220027: Open naad, geen hechting / afdichting
FOTO 220014: Scheur in soldeerverbinding door optredende spanningen

In één situatie is de soldeerverbinding dermate sterk dat naast de soldeerverbinding een scheur in het zink ontstaan is die zich in de gootbodem doorzet.

FOTO 220030: Naast soldeerverbinding ingescheurd
FOTO 220032: Naast soldeerverbinding ingescheurd

In een ander gootgedeelte is, eveneens door uitzetting / krimp en de niet aanwezige ruimte rondom de bodemuitloop, de gootbodem opgedrukt en volledig gedeformeerd.

Tussen bodemuitloop en het gooteinde dat tegen opgaand metselwerk aanloopt is geen enkele voorziening voor expansie / krimp aanwezig.

FOTO 220046: Goot gedeformeerd

Deklijsten op de dakkapellen zijn middels, niet roestwerend uitgevoerde, asfaltnagels aan de ondergrond bevestigd. Inmiddels heeft zich op deze nagels roest ontwikkeld en wordt het zink aangetast. Door uitzetting en krimp van deze deklijsten zullen de bevestigingen los ‘gewerkt’ worden en tijdens windbelasting, na enige tijd, verloren gaan.

FOTO 220052: Deklijst montage met asfaltnagel

Uitvoering van de deklijsten op de dakkapeldaken, alsmede het zet- en knipwerk van de verschillende ontmoetingen zijn niet conform de vakbekwaamheidsregels van zinkverwerking aangebracht.

FOTO 220057: Soms weten we het gewoon niet meer
FOTO 220064: Deklijst oplossing: en nog een stukje, en nog….

Algemeen wordt geconstateerd dat de soldeerverbindingen, vooral op de complexe plaatsen, van zeer grote hoeveelheden tinsoldeer voorzien zijn. Dat dit aangetroffen wordt, geeft aan dat de vakbekwaamheid m.b.t. de soldeertechniek te wensen overlaat.

FOTO 220006: ‘Stapelen van soldeertin, en extra hoekversteviging middels extra zinkplaat
FOTO 220040: Bodem bedekt met grote hoeveelheid soldeertin

De enige aangetroffen dilatatie is geplaatst op een reeds aangebrachte vaste gootverbinding en bovendien niet door een extra kraal afgedekt.

FOTO 220060: Dilatatie aan kraalzijde niet afgedekt en vaste verbinding onder dilatatie (optische dilatatie)

Van alle goten is de kraal van de uitwendige hoekverbinding niet gesoldeerd afgewerkt, hetgeen lelijke open verbindingen tot gevolg heeft. De vereiste zoek- en paskant ter plaatse van de verstekken ontbreken volledig.

FOTO 220020: Kraal niet gesoldeerd
FOTO 220042: Onvoldoende verbinding (geen zoek- en paskant)

Langs één gevel hangt de onderste pannenrij dermate ver af dat deze ruimschoots binnen de vooropstand van de goot doorsteekt. Gevolg is dat de onderzijde van de dakpannen bij de geringste gootverstopping permanent in het water in de goot hangt. Dit heeft mogelijk vorstschade van de dakpannen tot gevolg.

FOTO 220059: Onderste pannenrij rust op gootbodem

Alle uitlopen van de goot zijn strak (zonder expansiemogelijkheid) door de gootbodem gezaagd/ geboord. De vereiste speling rondom de uitlopen om uitzetting en krimp mogelijk te maken is niet aanwezig.

FOTO 220012: Geen ruimte voor uitzetting

De platdak ‘opstand’ (en afdeklijst) bedraagt minder dan15 mm.

FOTO 220065: Onvoldoende dakopstand (< 15 mm)

Conclusie van het uitgevoerde werk is dat op geen enkele manier voldaan is aan de geldende verwerkingsvoorschriften van het zink in genoemde toepassingen. Op zich is dit uiteraard zeer spijtig, aangezien het volledige zinkwerk vervangen dient te worden en dat ook een groot deel van de aangebrachte gootbetimmering verwijderd en vervangen dient te worden.

De les die hieruit geleerd wordt, is dat ook hier weer onvoldoende geschoold personeel een slechte beurt gemaakt heeft. Deelname aan regionale of landelijke opleidingen voorkomen dergelijke praktijken. Ook fabrikanten / leveranciers geven geregeld mogelijkheden tot het bijwonen van trainingen om het vakmanschap te verhogen. Een andere oplossing is het inschakelen van geschoolde loodgieters / zinkwerkers zoals bijvoorbeeld gecertificeerde bedrijven die geregeld gecontroleerd worden op in uitvoering zijnde werken. Voorbeeld hiervan zijn  de Zinkmeesters, die allen verplicht gecertificeerd zijn. Kwaliteit heeft soms een iets hoger prijskaartje maar geeft in ieder geval “zekerheid en garantie”.