Roofs 2015-04-08 Glooiend stationsdak afgewerkt met betonplaten (premium)

Jaarlijks wordt een flink aantal bijzondere daken uitgevoerd. Daken met een apart ontwerp; daken waar bijzondere materialen zijn toegepast; daken die in een uitzonderlijk goede samenwerking zijn gerealiseerd; daken waar op een creatieve manier een goede en technisch perfecte oplossing voor een bepaald probleem is gerealiseerd – enzovoorts. In deze nieuwe artikelenreeks zal Roofs deze bijzondere daken in detail beschrijven. Welk dak wordt het Dak van het Jaar 2015?

Het vernieuwde OVT Arnhem nadert zijn voltooiing. Het zogeheten Arnhem Centraal vormt een nieuw knooppunt van openbaar vervoer voor de stad en de regio. In 2020 zullen zo’n 110.000 reizigers per dag van het station gebruik maken. Naast goede overstapmogelijkheden vindt men op het station ook winkels, horeca, ontspanning en kantoorruimten. Arnhem Centraal is binnenkort één van de zes internationale halteplaatsen voor de hogesnelheidstrein richting Duitsland. Ook de omgeving van het station wordt aangepast.

Ontwerp
Het ontwerp van de OVT Arnhem is gemaakt door architectenbureau UNStudio uit Amsterdam. Bij het ontwerp moest rekening worden gehouden met de hoogteverschillen die er van nature zijn rond het station. Dit is opgelost door meerlaags grondgebruik en glooiende vormen. Het grondgebied van het station beslaat ongeveer 40.000 m², op dit oppervlak wordt door meervoudig ruimtegebruik zo’n 160.000 m² gebruiksoppervlak gerealiseerd.

Centraal in het ontwerp stond een toegankelijke en overzichtelijke ruimte, waarbij licht en comfort een belangrijke rol moesten spelen. Het ontwerp wordt daarom gekenmerkt door grote, transparante puien en daklichten. Er is in dit verband, naar aanleiding van diverse onderzoeken, gekozen voor zonwerend glas om het binnenklimaat van de stationshal beheersbaar te houden.

Het dak van de terminal is uitgevoerd als een zogeheten monocoque staalconstructie met behulp van scheepsbouwtechniek. In de terminal zijn hoge, schuine ‘V-wanden’ geplaatst van onder in de parkeerkelders tot aan het hoogste punt op het dak. Deze wanden dragen de vloeren en zorgen voor grote vloeroverspanningen en veel ruimte. Feitelijk bestaat het gebouw uit verschillende delen die op elkaar aansluiten.

Zo ook het dak. Het totale dak heeft een oppervlakte van ongeveer 5000 m² en een vrije overspanning van 60 meter in
de ene, en 40 meter in de andere richting. De terminal heeft een schaalachtig dak uit beton. De perrontunnel bestaat uit een stalen schaaldak. Tussen deze daken is een fraaie overgang gerealiseerd van het houten plafond van het staaldak van de perrontunnel naar het staal en beton op de grens met de nieuwe stationshal.

Met name het dak van de terminal is een echte blikvanger. Het dak is opgebouwd uit ronde vormen die, bovenop de waterdichting, is afgewerkt met grijze betonplaten op klossen uit hout met een aluminium kap. Voor de daglichttoetreding zijn er zoals gezegd tevens daklichten in het dakoppervlak aangebracht. Een hele toer om het dak op een zekere manier waterdicht te maken, zodanig dat de gewenste isolatiewaarden (Rc= 3,5, ten behoeve van de onderliggende kantoorruimten) gerealiseerd wordt - én dat het dak goed en veilig beloopbaar blijft voor onderhoud, én dat de uitstraling van het dak bewaard blijft.

Waterdichte afwerking
Met name het eerstgenoemde aspect (de waterdichtheid) zorgde in de voorbereidingsfase voor veel hoofdbrekens. Rob Bootsman, directeur van het verantwoordelijke dakdekkersbedrijf Boko Dakbedekkers uit Westknollendam, vertelt dat in eerste instantie de bevestiging van de kenmerkende betonplaten was voorzien nadat de waterdichte laag zou zijn aangebracht. De bevestiging zou dan door de waterdichte laag in de ondergrond worden aangebracht. “Dat zag ik niet zitten,” vertelt hij. “Er worden zo’n 2500 klossen aangebracht om de betonplaten op te bevestigen; per klos worden minimaal twee bevestigers in de ondergrond aangebracht, dat zijn minimaal 5000 dakdoorboringen. Op deze manier is de kans dat er na verloop van tijd problemen op het dak ontstaan eenvoudigweg te groot. Na oplevering is de waterdichte laag nog bijzonder lastig te bereiken dus de kans dat de dakdekker terug moet komen moet tot nul worden gereduceerd. Ik wil na oplevering van dit dak rustig kunnen slapen.”

Bootsman vervolgt: “Ik heb de opdrachtgever er gelukkig van weten te overtuigen dat de klossen omhoog dienden te worden gebracht, boven de waterdichte laag, en dat deze klossen pas na aanbrengen waterdicht ingewerkt dienden te worden. Oorspronkelijk zou ook een isolatie uit cellulair glas worden aangebracht, maar vanwege de ronde vorm van het dak was dit niet goed mogelijk. Er is in plaats hiervan gekozen voor een isolerende mortel, Betopor C-EPS. Afhankelijk van het afschot en de dikte van de klossen werd deze in een laag variërend van 12 cm tot wel 38 cm op de betonnen ondergrond aangebracht.”

De dakopbouw is uiteindelijk als volgt:
• Ondergrond: beton en hout;
• dampremmende laag: gegoten warme bitumen 110/30 en polyestermat 260P11;
• isolerende mortel: Betopor c-eps;
• eerste waterdichte laag: sBs 370 k14, gebrand
• tweede waterdichte laag: epdm, resitrix sk (2,5 mm), zelfklevend;
• micro betonplaten bevestigd op houten klossen met aluminium kap.

Micro betonplaten
Het dak is afgewerkt met lichtgrijze micro betonplaten van leverancier Sorba Projects bv uit Winterswijk. Het betreft op maat geprefabriceerde betonplaten: elke plaat is anders qua formaat en vormgeving. De platen wegen per stuk minimaal 400 kg, wat natuurlijk bijzondere eisen stelde aan de ondergrond, maar ook aan de bevestiging en de verwerking. Wat betreft transport werden de betonplaten met behulp van een kraan naar het dak getransporteerd en feitelijk als een legpuzzel gepositioneerd. De positie van de klossen werd met behulp van GPS zorgvuldig geëngineerd door de leverancier van de betonplaten op de dampremmende laag, zodat later de betonplaten bij levering precies op de klossen pasten.

De betonplaten hebben een glad oppervlak en zijn daarmee onderhoudsarm: eventueel vuil wordt door regenwater afgespoeld. Het regenwater loopt via de naden tussen de betonplaten naar de waterdichte laag. Via een stelsel van goten wordt het water vervolgens van het dak afgevoerd.

De bevestiging van deze platen geschiedde zoals gezegd op in totaal zo’n 2500 klossen. Vanzelfsprekend is de bevestiging uitgebreid getest op windbelasting e.d. Dit verklaart het grote aantal van deze klossen: deze zorgen voor een zekere bevestiging. Het formaat en de hoogte van deze klossen verschilt dan ook per betonplaat, afhankelijk van de grootte van de betonplaat en de hellingshoek waar ze op zijn toegepast. De klossen werden afgewerkt met (eveneens op maat gemaakte) aluminium kappen. De EPDM slabben werden op rustige momenten op het werk zelf aan de kappen bevestigd door de medewerkers van het dakdekkersbedrijf.

Waterdichte laag
Het aanbrengen van de waterdichte laag was vanwege de glooiing in het dak niet eenvoudig. Op sommige plaatsen is de hellingshoek zo groot dat het dak eerder als gevel moest worden beschouwd. Deze delen werden vanaf de steiger of de hoogwerker waterdicht ingewerkt. De gekozen dakopbouw, met feitelijk drie waterdichte lagen, zorgt voor een zeker geheel.

“De kritische onderdelen waren vanzelfsprekend de detailleringen en de aansluitingen,” vertelt Bootsman. “De klossen, ontluchtingen en overige onderdelen werden met behulp van EPDM met de grootst mogelijk zekerheid waterdicht ingewerkt. Zoals eerder gezegd is de plaatsbepaling van de klossen d.m.v. GPS metingen cruciaal en een noviteit. Omdat het karakter van Sorba en Boko gelijkwaardig is wordt alles zeer secuur gemonteerd. Het is ongelooflijk, maar alles past.”

Het betreft een spectaculair ontwerp, het is opvallend dat hier in deze tijd budget voor was. Bootsman: “Het project was al vóór de economische crisis aanbesteed, de budgetten en vergunningen waren al rond. Vandaag de dag zou een dergelijk project niet snel meer worden uitgevoerd.” De samenwerking tussen de verschillende partijen verliep volgens Bootsman over het algemeen erg goed. “Een dergelijk werk kan zonder een open en constructieve houding niet tot stand komen. Met een focus op kwaliteit is uiteindelijk een spectaculair dak tot stand gebracht dat zijn gelijke niet kent in het Nederlandse daklandschap.”

Zie voor meer foto’s van dit project, en meer informatie over het Dak van het Jaar 2015: www.dakvanhetjaar.nl

Dak OVT-Terminal arnhem
• Opdrachtgever: Prorail namens ministerie van I&M, gemeente Arnhem en NS
• architect: Unstudio te Amsterdam
• Bouwkundig aannemer: Bouwcombinatie ov terminal arnhem vof (Ballast nedam en Bam)
• dakdekker: BOKO dakbedekkers te westknollendam
• leverancier bitumineuze dakbedekking: troelstra & de vries te ijlst
• leverancier epdm dakbedekking: ccm europe te kampen
• leverancier isolerende betonmortel: van wylick te heeswijk-dinther
• leverancier micro betonplaten: sorba projects te winterswijk