Roofs 2019-02-86 Het dak verbindt het gebied met de bebouwing

Stichting Roof Update

Nico Wissing van NL Greenlabel pleit ervoor de ecoloog een prominente rol te geven in het bouwproces. Als de gebouwde omgeving en het gebied ­elkaar versterken zijn we weerbaar tegen extreem weer en klimaatverandering. Het dak speelt een belangrijke rol bij het verbinden van het gebouw met het gebied. Als dakspecialisten in staat zijn de ecoloog te ondersteunen in dit streven, zitten we op een goede plek in het proces.

De Vakbeurs Klimaat, eind november in Houten, bood een podium aan tal van sprekers die zich sterk maken voor klimaatadaptatie. Met de extreme weersomstandigheden van het afgelopen jaar is de roep om het klimaatbestendig maken van de gebouwde omgeving groter geworden. ­Gemeenten zoeken naar manieren om de impact van de perioden van grote droogte, of juist de korte hevige regenbuien, te verminderen. Voor Nico Wissing, oprichter van adviesbureau NL Greenlabel, is de oplossing te vinden in het toevoegen van groen aan de gebouwde omgeving. “Zet de ecoloog bovenaan het proces. Dat komt het gebouw, het welbevinden van de mensen in het gebouw én het gebied ten goede.”

De methode voor het Gebiedslabel brengt de duurzaamheidsambities voor een ­gebiedsontwikkeling op een vroeg moment in beeld en borgt ze tijdens het hele proces. Het label biedt concrete tools om duurzaamheid in elke fase te sturen, te monitoren en in een beheerplan vast te leggen. “Zo komen ambities op het gebied van biodiversiteit, klimaatbestendigheid en gezondheid uit de sfeer van vrijblijvendheid en lukt het om een echt gezonde en duurzame omgeving te realiseren.”

Gelaagd dak als landschap

Als recent voorbeeld van een gebouw waar dat samenspel tussen gebied en gebouw vanaf het begin is meegenomen, verwijst Wissing naar de geplande ­nieuwbouw van het Slingeland ziekenhuis in Doetinchem. Wiegerinck Architectuur en Stedenbouw verwierf de ontwerp­opdracht voor de nieuwbouw. Het nieuwe ziekenhuis wordt gebouwd op een mooie, landschappelijke locatie, net buiten Doetinchem aan de Oude IJssel. “Een heel belangrijk aspect van het ‘overzichtelijke en transparante kernziekenhuis’ is de verbinding tussen het markante gebouw en het omliggende landschap. Een plek waar natuur, gezondheidszorg en architectuur elkaar versterken,” zeggen de architecten.

Lodewijk Hoekstra van NL Greenlabel: “Dat is één van de winstpunten als je nadrukkelijk een ecoloog laat meedenken in het ontwerpproces. Dan is de ecoloog niet de man die op het eind van het proces met de vuist op tafel slaat en er van alles moet worden hersteld. Het goed intekenen van het gebouw in het landschap verrijkt de waarde van het gebied. Dan komen er meidoornstruiken en kronkelende beekjes terug in het landschap en is er ook ruimte voor het ziekenhuis om haar eigen afvalwater al te zuiveren.”

Verbinden van deskundigheid

“Extreme droogte, extreme regenval. Het klimaat is steeds sneller aan het veranderen. We kunnen onze ogen er niet voor sluiten. Groene daken bieden kansen voor klimaat­adaptatie en natuur op onbenutte plekken in de stad. Groen moet je doen!” schrijft groendakspecialist Sempergreen. Sander Scheper van het bedrijf, en voorzitter van de Stichting Roof Update, ziet voor de stichting en soortgelijke kennisplatforms een belangrijke rol weggelegd om gemeenten, projectontwikkelaars en waterschappen te helpen de klimaatadaptatie in de gebouwde omgeving gerealiseerd te krijgen.

“Onze stichting bundelt kennis over de opbouw van het dak en kan gericht advies geven bij renovatie en nieuwbouwprojecten. Welke plantsoorten kunnen we goede voedingsbodem geven op het dak? Welke dakopbouw moeten we hiervoor toepassen?”

“Maar steeds vaker zien we dat ook de begane grond en de gevel een geheel moeten vormen. Met name bij het opslaan en bufferen van regenwater. Grote steden ontwikkelen beleid dat meer ruimte aan de natuur in steden moet bieden. Kleine, groene oases in de stad. Waar die niet op de begane grond zijn te realiseren, biedt het dak mogelijk een uitkomst. Onze stichting zal zich de komende jaren dan ook focussen op het vergroten van de mogelijkheden van het nuttig gebruik van daken en gevels. Denk aan waterdetentie, meer groen, meer bereikbaarheid en een betere kwaliteit van de toegepaste producten. Onze stichting breidt uit met architecten, installateurs en innovatoren waarmee we een brede gesprekspartner zijn voor beslissers en uitvoerders, die antwoorden moeten geven in onze veranderende stedelijke omgeving. “We zullen anders met onze gebouwde omgeving om moeten gaan. Wij helpen graag mee aan het aandragen van de oplossingen.”

Wonen in een verticaal bos

In navolging van het verticale bos in Milaan van de architect Stefano Boeri, wordt nu ook een Nederlandse variant gereali­seerd in Utrecht. In de Domstad komt ‘Wonderwoods vlak naast het Centraal Station te staan, met een hoofdrol voor planten en bomen. “Maar wel met heel andere soorten,” zegt landschapsarchitect Timo Cents in Trouw begin november. Hij is expert in het ontwerpen van daktuinen en gevelbeplanting bij ingenieursbureau Arcadis, één van de Nederlandse bedrijven die meehelpen aan de realisatie van Wonderwoods. De Utrechtse toren krijgt bomen en planten die voorkomen in de regio. Kenners van de Botanische Tuinen in Utrecht geven tips. “We gaan de inheemse variëteit van de Utrechtse Heuvelrug kopiëren met iepen, berken en eiken”, zegt Cents. Hij ziet een trend ontstaan in duurzamer en natuurlijk bouwen, op allerlei manieren. “Het verandert van een niche in de norm, heel langzaamaan.”

“Zet de ecoloog bovenaan,” riepen de mannen van NL Greenlabel al in 2013. Op de Vakbeurs Klimaat van 2018 voelt het echter urgenter dan ooit. En met de positieve ­economische omstandigheden lijkt de wind een keertje mee te zitten. Bovendien zullen alle lagen van de Nederlandse overheid fors investeren in het weerbaarder maken van ­Nederland tegen de gevolgen van klimaatverandering. Het Bestuursakkoord Klimaatadaptatie maakt de komende jaren honderden miljoen vrij voor investeringen (zie vorige edities Roofs).

Lodewijk Hoekstra: “Nieuwe wet- en regelgeving en de ­omgevingswet verplichten projectontwikkelaars ook direct iets te doen met de natuur. Natuurinclusief bouwen, circulair, duurzaam. Het is niet alleen een verplicht nummertje, maar een vanzelfsprekendheid, iets waar je vanaf het begin rekening mee moet houden.”

“Een gebied levert veel waarde aan een gebouw en een goed ontworpen gebouw verhoogt de waarde van het ­gebied.” Hoekstra hoopt dat de prille initiatieven binnenkort ook cijfermatig bewijzen dat gebied, groen en vastgoed elkaar versterken en dat ze spoedig op grote schaal vervolg krijgen. “De kwaliteit gaat echt omhoog. Het zou zonde zijn om te vervallen in de oude patronen.”