Roofs 2019-03-64 Het dak kan veel hebben
Stichting Roof Update
Ook innovatie op het dak kent kleine en grote stappen. De Green Deal Groene Daken nodigde half november vorig jaar een twaalftal initiatiefnemers uit hun innovaties te presenteren. We zagen producten die direct toepasbaar zijn en concepten die nog uitwerking en samenwerking behoeven. En we zagen dakoplossingen die net nog wat denkwerk vereisten en de oproep om alles eens radicaal anders aan te pakken.
Twaalf inspirerende sprekers presenteerden hun innovatieve product, concept of gedachtegang aan ruim 40 deelnemers aan de Green Deal Groene Daken (GDGD). Er waren pitches over onder meer verkoeling, droogte, watercirculariteit, zuiverende daken, brandgevaar en tools voor matchmaking van dakvraag- en aanbod.
De deelnemers deelden hun enthousiasme, visie en kennis in een innovatiecarrousel. Hieronder geven we een korte weergave van de innovaties en bevindingen. We doen daarbij meteen een oproep aan enthousiaste innovatoren hun vindingen voor dakoplossingen aan ons kenbaar te maken, hun kennis met ons te delen en ons te helpen de beste innovaties succesvol in de praktijk te implementeren. Zoek contact of sluit u aan bij initiatieven als de GDGD, of kleinere kennisplatforms als de Stichting Roof Update.
1 Water in de stad
Joris Voeten van Roofscapes berekent dat er voldoende regenwater beschikbaar is om dakgroen het hele jaar door groen te houden en te voorzien in een deel van het verbruik van water in het gebouw. “Hoewel we de afgelopen zomer als droog hebben ervaren, is er pas sprake van droogte als we geen water meer zouden afvoeren. Ik houd, als we uitgaan van 850 liter regen per jaar per m2, 300 liter water over na verdamping en gebruik door groendaken. Dan kun je niet spreken van droogte.” Het is alleen wel de vraag hoe je het regenwater (en het water dat gebruikt wordt in het gebouw) op een slimme wijze beschikbaar krijgt en houdt.
2 Verkoelen van gebouwen
Voor Rotterdam is het Urban Heat Island-effect een grote uitdaging. De gemeente constateert dat de, nu veel op groendaken gebruikte, sedumplantjes bij hoge temperaturen niet meer bijdragen aan verkoeling. Gezocht wordt naar een betere begroeiing en een antwoord op de vraag hoeveel substraat daarvoor nodig is. Een goede keuze aan dakgroen en waterberging zal ook flink schelen in het moeten koelen van gebouwen. Een oplossingsrichting voor deze eerste twee pitches is te vinden in het hergebruiken van de grijze afvalwaterstroom en het benutten van regenwater. Het scheiden van afvalstromen beheersten de Romeinen al. Dat moet de huidige bouw binnen afzienbare tijd kunnen oplossen.
3 Brand en het groene dak
De brandweer Noord- en Oost-Gelderland sprak haar zorg uit over gele (energie) en groene daken en brandgevaar. De keuze van grassoorten op vegetatiedaken, soms ook nabij de invoerpunten van de luchtzuivering, geeft bij brand direct gevaar op het verspreiden van rook in het gebouw. De sector heeft met de norm NTA 8292 brandpreventie in theorie goed op orde. Het is zaak om voor groen-blauwe daken de relatie tussen waterbeschikbaarheid en brandpreventie verder uit te werken en meer bewustzijn te creëren, zowel bij de ontwerper als de gebouweigenaar.
4 Rubbergranulaat hergebruiken in dakproducten
Leo van Dongen van Ceyes rekent de toehoorders voor dat met de kunststof folies onder het substraat de groene footprint eigenlijk pas na gemiddeld 20 jaar wordt gehaald. Met het rubbergranulaat van het bedrijf als onderlaag is dat al in vijf jaar bereikt. Rubberen korrels die uit de recycling van kunstgrasvelden beschikbaar komen, worden geperst tot 3D matten, waarin wateropvang mogelijk is. De eerste circulaire hub die de producten produceert is in Venlo geopend.
Het gewicht van het product is groot. Voor de één is het te zwaar en voor de ander te licht. Van Dongen: “We zijn nog aan het experimenteren met verschillende materialen. Een match voor innovatie is met BlueRoof (zie 5) gemaakt: waterbergende modules, die in het Ceyes-systeem passen.”
5 Restmateriaal uit afvalwater
Blueroof maakt een licht absorberend materiaal uit riool-afval. Aan de deskundigen van de GDGD legden ze de variabelen voor. Voordat overgegaan wordt op massaproductie, vragen ze aan de markt hoeveel (en welke) nutriënten nog in het product mogen zitten, welke vorm en welke waterbergende eigenschappen gewenst zijn: korrels, een doek, of een combinatie met andere systemen. Een uit-dagend nieuw materiaal dat potentie heeft op het dak.
6 Moerasdak
Het Centre of Expertise Water Technology (CEW) ontwikkelt een moerasdak dat het afvalwater van een gebouw en het spoelwater van een boerenbedrijf zuivert. Een boer loost per jaar ongeveer dezelfde hoeveelheid erfafspoelwater in de sloot als de hoeveelheid afvalwater van 35 huishoudens. Deze hoeveelheid afvalwater kun je ook opvangen en filteren met een moerasdak. Na de veelbelovende laboratoriumtesten zoekt het CEW een testdak. Zeker voor de beperkte ruimte in de stad, zijn de capaciteiten en prestaties van het zuiverende moeras van een boerenbedrijf aantrekkelijk. Een mogelijkheid voor nadere verkenning is voorgesteld: de samenwerking rond woonboten, zoals met de Grachten van Smaragd (zie 9).
7 Water ondergronds bufferen
Het merendeel van het water komt niet op het dak terecht, rekent Mijn Waterfabriek ons voor. Door ook water op te slaan in een ondergrondse buffer, is meer water beschikbaar voor gebruik. Bijvoorbeeld in het gebouw, maar ook op het dak. Om investeringen rendabel te maken, is het van belang om als collectief te werken en na te denken over een combinatie van watersystemen. Er zit toekomst in wateropvang en hergebruik op eigen grond.
8 Verbindende app
De enthousiaste, jonge ingenieurs van Sweco presenteerden Dak-Change. Een computertool die inzicht geeft in de kosten en baten/vraag en aanbod en die te verbinden is met mogelijke subsidies en andere financiering. Door gebruik te maken van de blockchain-technologie kan dit op een transparante, goedkope en makkelijke wijze, voor particulieren, uitvoerders en overheidsinstanties. Dak-Change zorgt ervoor dat de huidige, onduidelijke regelgeving, kostbare voorfinanciering en vage subsidieregelingen verleden tijd worden. 100 miljoen m2 duurzaam dak kan jaarlijks groene stroom leveren aan bijna 3,5 miljoen huishoudens, evenveel CO2 opnemen als een half miljoen bomen of 10 miljard liter regenwater opvangen. GDGD adviseert de samenwerking met natuurorganisaties, om hun donateurs te bereiken die om die reden een goed dak willen. “Motiveer woningeigenaren hun dak als een vergelijkbare investering te zien als een nieuwe keuken of badkamer. Verleid ze om die ruimte ook zelf in te richten.”
9 Woonboten als etalage
Met de Grachten van Smaragd worden woonboten in de Amsterdamse grachten voorzien van een groen dak. Door deze uit te voeren met diverse systemen en ze te voorzien van een QR-code, kan iemand die geïnteresseerd is direct in contact komen met de leveranciers of deskundigen. Grachten van Smaragd zoekt innovaties voor op vijf daken van woonboten. De GDGD ziet, naast deze vijf daken, ruimte voor nog meer typen groene daken. Bijvoorbeeld Agroforestry, dakakkers, zuiverende moerasdaken en bijendaken. Amsterdam heeft diverse mogelijkheden om dit initiatief in de publiciteit te brengen.
10 Tal van lokale aanknopingspunten
Het Viba Centrum wijst de toehoorders op veel initiatieven op het gebied van klimaatadaptatie in de provincie Noord-Brabant. Verwezen wordt naar het platform voor klimaatadaptatie in Noord-Brabant. GDGD onderschrijft het belang van lokale initiatieven en hoopt dat ze met de juiste organisatie ook de kennis kan delen en ontwikkelen met dergelijke initiatiefnemers.
11 Anders doen
Dakinnovatie-man van het eerste uur, Stef Jansen, vraagt de toehoorders volstrekt anders te denken over groen op het dak. Vanuit het werkspoor biodiversiteit geeft hij voorbeelden van het anders organiseren van groen op daken. Bijvoorbeeld door het laten groeien van kruipende planten, die geen tot weinig substraat behoeven. Een bijzondere daktuin in Haaren (NB) is een goed voorbeeld van een dergelijk experiment.
12 Natuur op daken handreiking biodiversiteit
Ook vanuit de werkgroep biodiversiteit zoekt de GDGD naar denkwijzen die het verbinden van ecosystemen kan helpen bevorderen. Het, voor de soorten rijkdom belangrijke, verbinden van natuurgebieden (in lijnen door de stad) kan gezien worden als dezelfde verbanden als elektriciteitsleidingen of het wegennet. Gaan er nieuwe landschapstypen ontstaan met eigen bio-systemen, biotopen en soorten?
Green Deal Groene Daken/Stichting Roof Update