Roofs 2019-07-26 Nieuwe perspectieven op het dak

Rotterdamse Dakendagen 2019

Van 31 mei t/m 2 juni vond de vijfde editie van de Rotterdamse Dakendagen plaats. Traditioneel wordt het festival afgetrapt met een Kennismiddag op vrijdag. Een bont gezelschap aan internationale sprekers gaf in het Groot Handelsgebouw een bijzonder veelzijdig perspectief op het gebruik en de functie van het dak in de stad.

Deze editie werd het eerste lustrum van het festival gevierd en ter gelegenheid daarvan was het programma internatio­naal opgezet. Rotterdam is namelijk niet de enige stad die het dak heeft ontdekt. In Nederland gaan diverse steden met het onderwerp aan de slag, maar ook internationaal gebeuren er interessante dingen. Veel sprekers waren organisatoren van vergelijkbare festivals in steden als Faro, Seoel en Nicosia. Zij gingen in op hun beweegredenen, die vaak totaal verschillen met de beweegredenen van hun Nederlandse collega’s, maar eenzelfde doel dienen. Op deze manier kwam een breed palet aan onderwerpen aan bod. Tijdens de lunch werden de diverse onderwerpen middels workshops op het dak van het Groot Handelsgebouw verder uitgediept.

Mogelijkheden

Door deze opzet werd de horizon van de aanwezigen verder verbreed. De visies op het dak beperkten zich namelijk niet tot de onderwerpen die voor onze lezers inmiddels gesneden koek zijn: multifunctioneel dakgebruik, ‘gekleurde’ daken, het gunstige effect van groendaken op de waterhuis­houding van de stad, etc. Met sprekers als Yim Hyun Jun (Seoel Innovation Park), Marina Kariakou (Urban Gorillas) uit Cyprus en Celine Dohogne van het Belgische Interreg werden de aanwezigen nadrukkelijk uitgedaagd nóg verder na te denken over de functie van het dak in stedelijke gebieden.

Het volle programma werd afgetrapt met een inspirerende spreekbeurt van Sereh Mandias. Aan de hand van bijzondere daken uit de historie toonde ze aan dat het begrip ‘dak­gebruik’ rekbaar is. In Roofs juni 2019 publiceerde zij de spreekbeurt onder de titel ‘Speeltuinen voor de verbeelding’ en dat is precies wat het dak volgens Mandias is. Het vormde de opmaat voor een middag vol ideeën, ­perspectieven en, belangrijker nog, initiatieven die lieten zien dat het dak pas aan het begin van de ontwikkeling staat die onmiskenbaar is ingezet. Hoewel de primaire ­functie van het dak de waterdichte afsluiting van een gebouw blijft, zijn de mogelijkheden die het dak daarnaast te bieden heeft enorm. Het dak draagt bij aan de oplossing van veel maatschappelijke problemen.

Het voorbeeld dat Marina Kariakou van Urban Gorrillas daarvan gaf, was sprekend. De hoofdstad van Cyprus, Nicosia, is sinds 1975 in tweeën verdeeld in een Grieks en een Turks gedeelte, een grens die dwars door de stad loopt. De Urban Gorrillas organiseren in beide delen activiteiten op de daken en op deze manier wordt een verbinding tussen beide delen gerealiseerd. Een ander inspirerend voorbeeld kwam uit Seoel, waar men het Seoul Innovation Park heeft ­opgezet: een groen gedeelte in de stad waar het hele jaar door culturele programma’s worden georganiseerd en waarbij een groot deel van de activiteiten zich op de daken afspelen. Zo levert het dak een belangrijke bijdrage aan het culturele klimaat van een stad.

De Kennismiddag bood meer verrassende perspectieven op het dak. Zo weidde Celine Dohogne van het Belgische Interreg uit over de toepassing van kassen, ‘green houses’ op daken (GROOF) en besprak ze een aantal aansprekende voorbeelden. Renée Rooijmans blikte terug op haar tijd als dakbewoonster op de Hofbogen in Rotterdam en kondigde nieuwe initiatieven aan om in kaart te brengen wat er zoal nodig is om het dak echt bewoonbaar te maken. Op deze manier kan immers iets gedaan worden aan de woningnood. Architect Winy Maas pleitte voor een grotere toegankelijkheid van de (gebruiks)daken in de stad en schetste de mogelijkheid van een onderlinge verbinding tussen deze daken, zodat er een extra laag aan de stad kan worden toegevoegd.

Biodiversiteit/waterhuishouding

Maar ook de meer ‘klassieke’ vormen van dakgebruik kwa­men aan bod. Dusty Gedge, de president van de European Federation of Green Roof & Wall Associations (EFB) opende zijn spreekbeurt met een oude foto van zichzelf als punker. ‘From punk to president’ stond erbij, waarbij hij stelde: ‘you can’t take the punk out of the president’. Dit om aan te geven dat hij nog steeds gedreven wordt door idealisme. Gedge maakt zich hard voor een verbetering van de biodiversiteit in de stad en liet een aantal voorbeelden zien van projecten uit het Verenigd Koninkrijk waar dat op een fraaie manier is gebeurd.

De spreekbeurten van respectievelijk Friso Klapwijk (Dakdokters) en Jeroen van Swieten (Sobolt) sloten hierop aan. Klapwijk kwam te spreken over de innovaties op het gebied van waterretentie en wist te melden dat de Dakdokters hun kennis en know-how inmiddels naar New York hebben gebracht, waar de behoefte aan dit soort oplossingen ook groter wordt. Jeroen van Swieten ging nader in op de wijze waarop Sobolt voor de gemeente Rotterdam in kaart brengt welke daken geschikt zijn voor de toepassing van groen of zonne-energie, maar die nog onbenut blijven (zie hiervoor ook Roofs juni 2019). Het lezingenprogramma werd afgesloten door een bijdrage van Martin Barry van het Amerikaanse reSITE, dat zich erop toelegt steden leefbaarder te maken. De organisatie doet dit op tal van manieren, het dak is daarbij een belangrijk aandachtspunt.

Inmiddels is het traditie om aan het einde van de ­Kennismiddag een Dakheld uit te roepen en ook dit ­onderdeel had een internationaal karakter. Dit jaar viel de eer namelijk te beurt aan Bruno Inácio van Açoteia, het rooftop festival van Faro. Inácio ontving zijn prijs uit handen van Robert Winkel, architect en bestuurslid van de Rotterdamse Dakendagen, vanwege zijn tomeloze inzet voor het festival in het bijzonder en het dakgebruik in het algemeen. Een verraste Inácio gaf aan zeer vereerd te zijn en riep zijn collega’s op het podium om te benadrukken dat deze eer het gehele team toekomt.

Op de avond van vrijdag 31 mei werden de Rotterdamse Dakendagen officieel geopend. Het festival wil het gebruik van daken stimuleren en laten zien hoe daken kunnen bijdragen aan een gezonde, levendige, aantrekkelijke en toekomstbestendige stad. Dit jaar waren 65 daken te bezoeken, wat in totaal zo’n 22.000 mensen hebben gedaan. Daarmee kan gesteld worden dat het festival ook tijdens deze jubileumeditie op een bijzonder goede manier aan haar doelstelling heeft voldaan.