Roofs 2020-08-40 Het InnovatieLab: het eerste onderzoeksdak van RESILIO is geopend

Special Duurzaamheid

Als eerste van de vijf Amsterdamse wijken krijgt de Oosterparkbuurt binnenkort een aantal blauw-groene daken. Op 2 juli mocht een aantal bewoners uit de Oosterparkbuurt een kijkje komen nemen op het eerste slimme blauw-groene dak van RESILIO, dat is aangelegd op het Benno Premselahuis van de Hogeschool van Amsterdam.

Het InnovatieLab is het eerste slimme blauw-groene dak in Amsterdam waar onderzoek wordt gedaan naar effecten en opbrengsten van een dergelijk dak. De Vrije Universiteit (VU) en de Hogeschool van Amsterdam (HvA) gebruiken het InnovatieLab als onderdeel van hun onderwijsprogramma’s. Metropolder onderzoekt de technische werking, in samenwerking met studenten van de HvA en de VU. Het dak heeft een oppervlakte van 450 m² en is uitgerust met verschillende testopstellingen.

Op 25 juni werd het InnovatieLab officieel geopend door wethouder Laurens Ivens. Tijdens een vervolgbijeenkomst op 2 juli konden de buurtbewoners het slimme blauw-groene dak bekijken en hun vragen stellen aan de makers en de kenners. Het is immers de bedoeling dat op korte termijn meerdere blauw-groene daken in de buurt worden aangelegd. Vanwege de coronamaatregelen mocht het aantal aanwezigen niet meer dan 20 personen zijn. Het werd dus in alle opzichten een mini-symposium, dat werd voorgezeten door Jan Henk Tigelaar, directeur van Rooftop Revolution,
één van de deelnemende partijen aan RESILIO. Hij vertelde dat RESILIO een Europees project is, om innovatieve oplos­singen te ontwikkelen voor stedelijke uitdagingen, zoals bij­voorbeeld de luchtkwaliteit en de gevolgen van de klimaat-veran­dering. In Amsterdam wordt binnen afzienbare tijd in het kader van dit project 10.000 m² aan blauw-groene daken aangelegd.

Piekbuien

Merle van der Kroft van Metropolder ging in op de techniek van het dak. Ze legde uit dat er als gevolg van de klimaatverandering steeds meer piekbuien vallen en dat het zaak is het rioolstelsel te ontlasten. Een oplossing is om het regenwater zo lang mogelijk op het dak vast te houden. Het dak is ingericht als een tuin, met paden, trappetjes en groen. Onder deze laag bevinden zich kratten, waar het water in wordt opgevangen en vervolgens, al naar gelang de weersomstandigheden, gedoseerd kan worden afgevoerd. D.m.v. sensoren en online gegevens over de te verwachten regenval kan hier op een slimme manier mee worden omgegaan. Het opgevangen water kan worden gebruikt om de plantjes te bewateren, maar zorgt ook voor verkoeling op hete zomerdagen. Als het in de winter vriest, zal het water zo veel mogelijk worden afgevoerd, om bevriezing te voor­komen. In dat geval bevindt zich een luchtlaag tussen de dakconstructie en de bovenlaag en de veronderstelling is dat dit zorgt voor extra isolatie. Dit moet echter nog nader worden onderzocht.

Aansluitend hierop wees Van der Kroft op de testopstellingen, waarmee het effect van dit soort daken op de opbrengst van zonnepanelen wordt gemonitord. Op het dak zijn vier bakken ingericht, waarbij de zonnepanelen achtereenvolgens op een ‘kaal’ dak, een groendak, een blauw-groen dak en een (reflecterend) grinddak staan opgesteld.

Onderzoek

Marie Morel is onderzoeker bij het lectoraat Coördinatie Grootstedelijke Vraagstukken van de HvA. Zij is planoloog en antropoloog en daarom zal zij zich concentreren op het snijvlak van ruimtelijke ontwikkeling en sociale en culturele vraagstukken van deze daken. Haar collega Anna Solcerova van Urban Technology lichtte vervolgens het onderzoeks­traject en het RESILIO-project toe. Solcerova is betrokken bij de metingen van de Oosterparkbuurt en heeft ook het ­educatieplan voor het InnovatieLab mede ontwikkeld. Zij ging kort in op het verkoelende effect van blauw-groene daken op de stedelijke omgeving en de onderwijsdoelen van het InnovatieLab. In dit kader gaven de onderzoekers aan vooral benieuwd te zijn naar de vragen en opmerkingen van de buurtbewoners. Het dak is helaas niet openbaar toegankelijk: Morel wees naar haar werkplek, pal boven het dak, en stelde grappend dat zij de enige aanwezige was die kan genieten van álle voordelen van het dak. Deze bijeenkomst was voor de buurtbewoners dus een zeldzame kans om eens een kijkje te nemen.

Stadsecoloog Geert Timmermans ging tijdens de bijeenkomst nader in op de gunstige effecten van deze daken voor de biodiversiteit. Een rijke biodiversiteit is van belang voor de gezondheid en het welzijn van de mens. De toepassing van groen en water op daken betekent de realisatie van kleine natuurgebieden in stedelijk gebied: nu al, stelde Timmermans, is de biodiversiteit in de stad groter dan op het platteland, waar veel organismen last hebben van het gebruik van gif. Timmermans werd vooral bevraagd over de overlast, van bijvoorbeeld muggen, die de toepassing van blauw-groene daken zou kunnen veroorzaken. Volgens Timmermans is de kans op overlast minimaal: muggen gedijen bij open water en het water op een goed aangelegd blauw-groen dak is afgeschermd.

De overige vragen betroffen de praktische vragen van de buurtbewoners, omdat op termijn zij immers zelf een dergelijk dak op hun huis zullen krijgen. Zo was er de vraag naar de financiering van deze daken (80% wordt gefinancierd uit Europese subsidies, 20% wordt door de woningcorporaties zelf geïnvesteerd) en het onderhoud. De daken die op korte termijn van een blauw-groen dak zullen worden voorzien, worden o.a. geselecteerd op de noodzaak de dakbedekking te vervangen. Mits voorzien van een nieuwe dakbedekking, gaat volgens Van der Kroft een blauw-groen dak naar verwachting ongeveer twee keer zo lang mee als een ‘normaal’ dak. Maar ook dit is een aanname: er liggen momenteel in Amsterdam 15 blauw-groene daken, waarvan de oudste vijf jaar is. De praktijk zal deze aanname moeten staven en daarom is de terugkoppeling van de bewoners zo belangrijk.

Tigelaar sloot de bijeenkomst dan ook af met de verzekering dat de makers en onderzoekers in contact willen blijven met de bewoners, hetzij digitaal, hetzij via persoonlijke ontmoetingen. Als bijzondere uitsmijter droeg stadsdichter Gershwin Bonevacia een terplekke geschreven gedicht over het blauw-groene dak voor. Daarna werd er nog (coronaproof) geborreld met een prachtig uitzicht op de stad en de daktuin.