Roofs 2021-02-70 Kunsthaus Graz: een Friendly Alien

Internationale daken

Het Kunsthaus van Graz is gebouwd om plaats te bieden aan de activiteiten rondom de benoeming van Graz als Europese Culturele Hoofdstad in 2003. Het iconische gebouw is ontworpen door Colin Fournier en Peter Cook, twee Britse architecten. Het is inmiddels zowel binnen als buiten de kunstscene erg beroemd en heeft er volgens velen aan bijgedragen dat het historische centrum van Graz in 2013 toegevoegd is aan de werelderfgoedlijst van Unesco.

Joep Klerx

Met bijnamen als baby nijlpaard, zeeslak, stekelvarken, walvis en Friendly Alien – die laatste naam is bedacht door Colin Fournier, één van de twee architecten – kun je stellen dat het Kunsthaus een opvallende verschijning is tussen de omringende huizenbouw. Volgens diezelfde Fournier is het Kunsthaus “vreemd en vertrouwd tegelijkertijd, met de charme van een vriendelijke zwerfhond van gemengd ras, zeer twijfelachtig in termen van stamboom.” Zijn biomorfe vorm, imposante verschijning en eigenaardige blauwgekleurde huid – deels veroorzaakt door de BIX mediagevel die kan worden gebruikt als een gigantisch multimedia-apparaat – maken dit gebouw ongeveer net zo onalledaags als een futuristisch museum omringd door historische, Oostenrijkse huizenbouw. En dat gebrek aan alledaagsheid valt eigenlijk op vanuit ieder punt dat het museum te zien is. Of dat nu vanuit een nabij liggende heuvel is, waar de bubbel zich erg duidelijk afzet tegen de omringende rode daken, of vanuit het perspectief vanaf de straat, waar de ‘Friendly Alien’ als een waarlijk ruimteschip op komt doemen. Het is altijd een spektakel voor de zintuigen.

Ook een goede binnenkant

Ook van binnen mag het gebouw er zijn, want zowel ­functioneel als technisch voldoet het gebouw aan de meest actuele eisen in het internationale kunstcircuit. Het gebouw behelst ruim 11 duizend vierkante meter bruikbare ruimte, speciaal ontworpen om hedendaagse kunstproducties te presenteren. Deze binnenruimte wordt gevormd door twee grote tentoonstellingszalen boven elkaar, genaamd Space-01 en Space-02. Tien jaar aan tijdelijke tentoonstellingen hebben duidelijk gemaakt wat het beste gebruik is voor beide ruimtes: de galerie op de onderste verdieping (Space-02) is meer geschikt voor tentoonstellingen die gewijd zijn aan schilderijen, fotografie en videokunst, en de Space-01 galerie is meer geschikt voor het huisvesten van grote sculpturen en installaties. Het is een multidisciplinaire locatie voor tentoonstellingen, evenementen en andere manieren om kunst, nieuwe media en fotografie te presenteren, met een royale leveringsruimte, depots en werkplaatsen, en moderne licht- en beveiligingssystemen om de professionele afhandeling van tentoonstellingsprojecten te garanderen. Om het compleet te maken, is er ook een innovatief en kostenefficiënt airconditioningsysteem aanwezig dat voldoet aan alle eisen van kunstbezitters.

De functie van de huid

De huid van de bubbel is uiteindelijk samengesteld uit 1.288 semi-transparante plexiglaspanelen. De deels met BIX bedekte huid van het gebouw zorgt voor een unieke versmelting tussen architectuur en nieuwe media, gebaseerd op een concept van Berlijnse architecten en kunstenaars. Het concept van BIX-wanden – BIX is een neologisme gevormd uit Big en PIXEL – is een acrylglasoppervlak op de oostgevel van het gebouw, dat gericht is op het stadscentrum. In de 900 m² grote buitenschil zijn 930 stuks 40 watt fluorescerende ringen ingebed, waarbij het verlichtingsniveau van elk van deze ringen traploos kan variëren tussen 0 en 100%. Elke lichtring functioneert als een pixel, die door een centrale computer kan worden bediend. Op deze manier kunnen ze worden ontwikkeld als ruw gescreende indicaties, teksten en filmsequenties, die tot ver in het stedelijk gebied kan reiken. Het BIX-project kan hierdoor worden ingezet om tentoonstellingen te presenteren aan de buitenkant van het gebouw.

De totstandkoming van de huid

De exacte opbouw van de BIX-wand, bestaat uit zeven lagen (zie tekening Opbouw BIX-wand). Het maken van de plexiglas platen – de buitenste laag– gebeurde in drie fases.

Fase 1: De Vorm – In deze fase wordt de vorm, een recht­hoekig blok ter grootte van ongeveer een groot twee­persoonsbed computergestuurd uit piepschuim gesneden.

Fase 2: De Verhitting – In fase 2 wordt een standaard 4 bij 3 meter lang plat paneel verhit tot het moment dat het elastisch is, waarna het in het piepschuim wordt gelegd, waarin het door de zwaartekracht de juiste vorm krijgt.

Fase 3: De Verkoeling – In de laatste fase krijgt het plexiglas zijn finale vorm doordat het langzaam in het piepschuim afkoelt en uithardt.

Het Kunsthaus van Graz is niet alleen een uniek stedelijk herkenningspunt met een ongewoon uiterlijk, maar ook een bijzonder architectonisch kunststuk. Bovendien doet het dienst als een van de meest levendige kunstcentra in Oostenrijk, aangezien het regelmatig onderdak biedt aan grote tentoonstellingen met werken van internationale en Oostenrijkse hedendaagse kunstenaars, architecten en ontwerpers. ?

Architecten: Colin Fournier en Peter Cook

Gebouwd: 2001-2003

Vloeroppervlak: 11.100 m2

Locatie: Graz, Oostenrijk

Kosten bouw (2013): €50 miljoen