Roofs 2021-10-12 LG Architecten laat de magie van het dak zien

Toegevoegde waarde vinden op hoogte

LG Architecten is al ruim dertig jaar actief op elk schaalniveau van bouwen en heeft een ernstige voorliefde voor daken. Het bureau zoekt naar zoveel mogelijk inzet van dit (‘ondergewaardeerde’) deel van gebouwen en doet dit met het besef dat je de opdrachtgever en of gebouweigenaar moet overtuigen met toegevoegde waarde. Dat overtuigen gaat onder meer door het laten zien van de magie die daken te bieden hebben.

Het Rotterdamse LG Architecten werkt vaak samen met Groot in Vastgoed, een familiebedrijf dat vanaf de jaren vijftig (vorige eeuw) een aanzienlijke portefeuille heeft opgebouwd met vooral typisch vastgoed uit de wederopbouw­periode. Door die band heeft het architectenbureau veel ervaring met renovaties en upgrades van dergelijke gebouwen, waarvan er in het Rotterdamse stadscentrum talloos veel zijn te vinden. Momenteel wordt bijvoorbeeld de laatste hand gelegd aan de daken van het gerenoveerde gebouw De Heuvel naast de Laurenskerk, waarover wij binnenkort in Roofs uitgebreid over zullen berichten.

Potentie

Voor Jasper van Lammeren, die LG Architecten samen met Rien de Groot leidt, ontstond zijn fascinatie voor daken al vroeg. “Het is een gevoel dat je als kind al kan hebben met het zo hoog mogelijk klimmen in een boom. Later als student waren de mooiste uren borreltijd op het dak. En volgens mij is het een universele, magische belevenis: ergens boven komen en plots een mooi uitzicht hebben. Het was Le Corbusier die het dak – le toit-jardin, de daktuin – een grote plek heeft gegeven in de architectuur en ook wij geloven sterk in de potentie van deze ruimte. Het probleem was dat in Nederland weinig gebeurde op daken op wat groene vlakjes na. Bijna niemand kon die zien, het kostte geld om aan te leggen dus waarom beginnen aan een invulling van daken? Hier in Rotterdam ontstond door een subsidie op groene daken uit 2007 een nieuw elan. Wij zijn daar als bureau meteen mee aan de slag gegaan.”

Toegevoegde waarde

De rode draad in alle (dak)ontwerpen van LG Architecten is: toegevoegde waarde zoeken. Van Lammeren: “Toegankelijk maken is daarin het toverwoord. Ons eerste ontwerp was The GreenCube, een concept waarin een groendak ­gecombineerd werd met een compacte al dan niet tijdelijke dakopbouw. Een extra dakkamer dus voor een woning, maar ook voor bijvoorbeeld een hotel. Recentelijk hebben we in dit concept een slag gemaakt door ook de onderliggende verdieping bij het dak te betrekken en de gevel meteen mee te nemen in het ontwerp. Met groen rondom en bovenop het dak van de dakopbouw inclusief waterretentie, ontstaat een ruime groene oase midden in de stad, waarbij je bijvoorbeeld een keuken, een zitkamer of een kantoortje naast een meerlaags dakterras kunt maken.”

Sociale component

Om de verschillende nieuwe dakfuncties te onderscheiden werden er kleuren aan gekoppeld: groen, blauw, geel, rood en later nog meer. “Wij hebben altijd gezegd: zonder de rode component – sociaal gebruik – is het vrijwel onmogelijk een business-case te maken, want daar zit de toegevoegde waarde in. De eigenaar moet investeren en daarbij is het algemeen belang voor klimaat of de verbe­tering van het uitzicht van een ander niet voldoende om met de transformatie van het dak aan de slag te gaan. Echter, als degene die investeert er zelf ook profijt van heeft, het dak zelf ook kan beleven, of kan laten beleven door een huurder of gebruiker, ontstaat toegevoegde waarde die ook in geld is uit te drukken. Andere dakfuncties (of kleuren) liften zo mee op de rode component.

Studentenwoningen

Wat dat betreft was de optopping van een woongebouw op de hoek van het Oostplein en de Groenendaal een mooie case study. Van Lammeren: “Bovenin dit appartementengebouw zitten maisonettes die door de vele nieuwe hoogbouw in de stad moeilijk in de markt lagen. Met eigenaar Groot in Vastgoed hebben we een doelgroepenonderzoek laten doen en daaruit bleek dat er goede mogelijkheden waren voor de wat duurdere studentenunits. De business-case bleek voor de eigenaar kloppend te maken door twee hele woningen met elk drie studentenunits op het dak te bouwen met rondom een dakterras met een fantastisch uitzicht. De dakwoningen zijn geplaatst op een toegevoegde vloerconstructie van staal en hout die ook de geluids- en brandproblemen oplost. De lift moest worden vernieuwd en is direct doorgetrokken naar het dak. De volledig gerenoveerde maisonnettes worden inmiddels net als de penthouses (de toegevoegde waarde!) met succes verhuurd aan twee tot vier studenten als Friends woningen.

De Heuvel

Hemelsbreed nog geen kilometer daarvandaan staat aan het Grotekerkplein gebouw De Heuvel, ook een wederopbouwpand daterend uit 1959 en in 2014 door LG Architecten gerenoveerd. Eigenaar Stichting Gebouw de Heuvel heeft een maatschappelijk oogmerk. Grote investeringen kun je van een dergelijke niet-commerciële instelling niet verwachten. Een subsidie in het kader van LIFE@Urbanroofs maakte het toch haalbaar hier de vier daken in te richten met de basiskleuren. Van Lammeren: “Er is 175 m2 groendak aangelegd, ruim 18 m3 waterbergend vermogen en 30 m2 aan zonnepanelen. Hier kan het klimaatverhaal mooi verteld worden en dat is met de Dakendagen al uitgebreid gebeurd. De toegevoegde waarde zit hem wat mij betreft vooral in het grote sfeervolle gebruiksdak, van waaruit je een prachtig uitzicht heb op de Laurenskerk en het plein.”

Groene planologie in Zoetermeer

Weer een schaal groter en we belanden in Zoetermeer, een typische groeikern die net als de grote Vinex-wijken in korte tijd is gerealiseerd. Inmiddels is Zoetermeer in bevolkings­omvang gemeten de derde stad van Zuid-Holland. Van Lammeren: “Uitbreiden in omliggende weilanden kan niet meer, om te kunnen blijven groeien moet naar binnen gekeken worden. De gemeente, Stichting Onze Zoetermeerse Bouwsociëteit (OZB) en BAM Wonen hebben ons gevraagd de potentie van daken in het centrum in kaart te brengen. Daar liggen meerdere zeer grote winkelcentra, die op zich goed functioneren maar daaromheen is de situatie minder. Kantoren staan leeg, het is er sterk versteend en de sfeer kan verbeterd worden. Kenmerkend zijn ook de grote prominent aanwezige parkeergarages en waarvan de bovenste laag zelf tijdens piekdagen vaak leeg staan.”

Woonplezier

Om dit dakpotentieel ter grootte van zeven voetbalvelden te benutten, heeft LG Architecten eerst een algemene verken­ning gemaakt met een groene, blauwe, gele en rode invulling. Met als conclusie: het platte, stenige winkelhart kan een groene vallei worden. Maar met deze algemene termen kun je nog niet aan de slag, je moet concreter worden om voor elke specifieke locatie de toegevoegde waarde te kunnen vinden. Om dat inzichtelijk te maken hebben we scenario’s uitgewerkt voor drie grote locaties. Daarin stellen we onder veel meer voor de lege kantoren te transformeren naar woningen, gestapelde nieuwbouw toe te voegen en tijdelijke en permanente voorzieningen als een bioscoop en een theater op daken te organiseren. Essentieel is dat de daken en buitenruimtes met privétuinen, volkstuintjes en openbaar groen aantrekkelijker worden om te wonen, te verblijven en op uit te kijken. De business-case hiervan is dan eenvoudig waardevermeerdering van het vastgoed door groter woonplezier. Dit plan is dan ook zeer enthousiast ontvangen door de vastgoedeigenaren.”

Foto op Funda

Inmiddels is de verkenning opgenomen in de nieuwe Visie Binnenstad 2040.” Binnenkort begint de gemeente met stimuleringsmaatregelen voor multifunctioneel dakgebruik. In Rotterdam duurde de bewustwordingsperiode een jaar of tien. Het ei hoeft niet opnieuw te worden uitgevonden, de ervaringen uit Rotterdam kunnen bijdragen aan een sneller proces voor Zoetermeer. Daarnaast is er direct contact met planologen, ecologen en wethouders en dat geeft meer slagkracht. Geld heeft een gemeente niet voor dergelijke ingrepen, die faciliteert vooral. Het is dan ook van belang de projectontwikkelaars en eigenaren mee te krijgen en ze de magie van aantrekkelijke daken te laten ervaren. Nederland ligt bezaaid met dit soort kernen met dode onaantrekkelijke hoeken en daken. Al het vastgoed dat er omheen ligt, kun je met de juiste ingrepen veel aantrekkelijker maken. Bedenk maar het verschil van een foto op Funda van een appartement met uitzicht op een heet, leeg, betonnen parkeerdek en een levendige groene buitenruimte. Dat heet toegevoegde waarde. En dan heb ik nog niet eens over de winst in biodiversiteit, klimaatadaptatie door waterretentie, temperatuurverlaging en energieopwekking.”

LG architecten organiseert regelmatig excursies naar besproken projecten. Jasper van Lammeren is hiervoor te benaderen.