Roofs 2023-05-42 Doorvalveiligheid kunststof lichtkoepels en lichtstraten

Special Daglicht

Jaren geleden viel een zoon van een vriend van mij door een licht­koepel van een sporthal vier meter naar beneden. Gelukkig heeft hij niets aan het ongeval overgehouden, maar vanaf dat moment ben ik in de wereld van de kunststof koepels gedoken. Uiteraard is het voor de jeugd verboden om op daken te komen en al zeker om een lichtkoepel te beschouwen als trampoline. Maar wat kunnen wij preventief doen tegen valgevaar bij kunststof lichtstraten of lichtkoepels?

Erik Steegman, René Hartman Kiwa BDA

Op daken moet uiteraard veilig onderhoud worden gepleegd. Bij een valhoogte van 2,5 m of meer moeten adequate veiligheidsmaatregelen worden genomen om letsel bij vallen te voorkomen. Dit geldt ook voor sparingen in een dak en bij gevaarlijke ondergronden.

Certificering

Voor nieuw te plaatsen kunststof lichtkoepels en lichtstraten gelden in het algemeen de prestatie-eisen zoals genoemd in het Bouwbesluit, waarbij rekening moet worden gehouden met het gewicht van de constructie, belasting door personen, belasting door wind en belasting door sneeuw. Lichtkoepels en lichtstraten moeten voldoen aan prestaties, bepaald overeenkomstig Eurocode-grondslagen van het constructief ontwerp NEN-EN 1990- 2002 in samenhang met NEN-EN 1991-1-7 (belastingen op constructies), NEN-EN 1999-1-1 (ontwerp en berekening van aluminium constructies) en NEN-EN 1993-1-1: 2006 (ontwerp en berekening van staalconstructies). De sterkte van een kunststof lichtkoepel of een kunststof lichtstraat kan door beproeving worden aangetoond (attesteringsonderzoek). Hiermee wordt onder laboratoriumcondities aangetoond of de lichtkoepel of lichtstraat aan voorgaande eisen voldoet en toegepast kan worden.

Tevens zijn voor kunststof lichtkoepels en lichtstraten de volgende geharmoniseerde Europese normen van toepassing: NEN-EN 1873 (Toebehoren voor daken – Kunststof daglicht­koepels met opstanden – Productspecificaties en beproevingsmethoden) en NEN-EN 14963 (Dakbedekkingen – Lichtstraat van kunststof met of zonder dakopstand – Classificatie, eisen en beproevingsmethoden). De beoordelingsrichtlijn (BRL) 0105 is de aangewezen richtlijn voor het certificeren van daklichten en lichtstraten.

Stootbelastingen

Kunststof lichtkoepels en lichtstraten worden volgens genoemde normen getest op weerstand tegen op- en neerwaartse belasting, stootbelasting/hard body en stootbelasting/soft body. Bij hard body stootbelasting wordt een stalen kogel met een massa van 250 gram op één meter hoogte boven de lichtkoepel/-straat losgelaten om de weerstand tegen breuk te bepalen. Bij de soft body stootbelasting wordt een zak gevuld met glasparels met een massa van 50 kg op diverse hoogtes boven de lichtkoepel of lichtstraat losgelaten om de weerstand te bepalen. De testen moeten worden uitgevoerd op de lichtkoepels en lichtstraten inclusief bijbehorende opstand. De valhoogte van de zak met glasparels bepaalt in welke mate de lichtkoepel of lichtstraat weerstand biedt tegen doorvallen.

Doorvalveiligheid

Kunststof lichtkoepels en lichtstraten kunnen worden ingedeeld in bepaalde klassen, waaruit blijkt welke weerstand deze bieden tegen doorvallen. Deze indeling is echter niet voor iedereen duidelijk. Vooral is niet duidelijk welke klasse noodzakelijk is en of op het dak geen aanvullende veiligheidsmaatregelen noodzakelijk zijn. Ter verduidelijking is hieronder is een voorbeeldberekening opgenomen.

In de berekening wordt uitgegaan van een persoon van 100 kg met een lengte van 2 m, een zwaartepunt van 0,56 (1) × 2 m = 1,12 m en een zwaartekrachtversnelling van g = 9,81 m/s2.De gemiddelde opstand van een lichtkoepel of een lichtstraat bedraagt circa 0,2 m. Wanneer de persoon dicht langs de koepel loopt en voorover valt, bedraagt de valhoogte h = 1,12 m – 0,2 = 0,92 m. De hoeveelheid potentiële energie bedraagt dan: m × g × h = 100 × 9,81 × 0,92 = 902 J (Joules). Wanneer dezelfde persoon op een naastgelegen dak staat dat 2,5 m hoger ligt dan de lichtkoepel, bedraagt de hoeveelheid potentiële energie: m × g × h = 100 × 9,81 × (1,12 + 2,5 – 0,2) = 3.355 J. Hieruit blijkt dat lichtkoepels en lichtstraten, die voldoen aan klasse SB 1200 voldoende weerstand kunnen bieden bij een eventuele val op gelijke hoogte. Bij een grotere valhoogte zijn dergelijke lichtkoepels niet doorvalveilig en zijn maatregelen nodig bij de bron. Overigens zal niet iedere dakdekker weten wat met klasse SB 1200 wordt bedoeld en kan het raadzaam zijn om de tekst op de sticker aan te vullen met meer begrijpelijke aanduidingen, zoals het benoemen van de maximale doorvalhoogte met het noemen van een gewicht.

Keuze kunststof lichtkoepel

In de huidige markt worden lichtkoepels meestal van acrylaat of polycarbonaat gemaakt. In tegenstelling tot acrylaat heeft polycarbonaat een zeer goede slagvastheid. Het materiaal is vrijwel onbreekbaar. Polycarbonaat lichtkoepels voldoen over het algemeen aan klasse SB 1200. Anders dan in Nederland zijn in enkele Europese landen polycarbonaat lichtkoepels verplicht. Het is daarom altijd raadzaam lichtkoepels, inclusief opstand, toe te passen voorzien van CE-markering op basis van NEN-EN 1873, type SB 1200. Voor kunststof lichtstraten geldt hetzelfde, deze moeten voldoen aan NEN-EN 14963, type SB 1200. Als kunststof lichtkoepels en lichtstraten niet aan bovenstaande eisen voldoen, moeten bij onderhoud in de nabijheid van daksparingen aanvullende maatregelen worden genomen. Hiervoor bestaan verschillende oplossingen, zoals een doorvalveilig rooster onder of boven de sparing, een randbeveiliging of het aanbrengen van een valbeveiligingssysteem op minimaal 2 m van de sparing.

Onderhoud van daken

Vanuit het dakdekkersbedrijf bezien, is het raadzaam om op ieder dak waar onderhoud gepleegd wordt, te evalueren welke kunststof materialen bij lichtstraten en -koepels worden toegepast. De fabrikant geeft op deze doorvalveiligheid geen, of slechts een beperkte, garantietermijn - waarbij ook wordt aangegeven dat de doorvalveiligheid terugloopt door UV belasting, waardoor het kunststof verhardt. Tevens is een doorvalveilige koepel pas doorvalveilig als de buitenschaal en binnenschaal beiden bestaan uit polycarbonaat, wat ook niet altijd het geval is. Het gebruik van materialen wordt opgegeven middels een sticker op de koepel die na verloop van jaren nog wel eens kan vervagen. Om de doorvalveiligheid te blijven garanderen, is het raadzaam om maximaal iedere 10 jaar kunststof materialen te vervangen: laaghangend fruit voor ieder onderhoudsteam en een veilige (werk-) omgeving op het dak.