Zoeken

steilDAK 2022-3-52 Meten is weten: onderzoek naar rietkwaliteit

interview

Hoe kan een rietdekker uitspraken doen over de levensverwachting van riet en van een rieten dak? Nutrilab ontwikkelde een test­methode om de kwaliteit van riet te bepalen. “We hebben uitgezocht welke parameters van invloed zijn en hoe we die kunnen meten”, aldus directeur Pieter Vos.

Nolanda Klunder

Nutrilab is gespecialiseerd in onderzoek naar veiligheid van voedsel voor mens en dier. Die expertise maakt het bij uitstek geschikt om onderzoek te doen naar de kwaliteit van riet, vertelt Pieter Vos, directeur van Nutrilab. “In algemene zin kan je stellen dat het onderzoek naar riet voor de hand ligt als je al onderzoek naar gras doet. Riet is namelijk een grassoort en verschilt niet wezenlijk van het gras dat we bij Nutrilab Agro al langer onderzoeken. Belangrijker is echter dat wij de analysemethodes, apparatuur en kennis in huis hebben die nodig zijn voor onderzoek naar materiaal­samenstelling.”

Begin rietonderzoek

Vanwege die expertise werd Nutrilab in 2017 benaderd door de Vakfederatie Rietdekkers met de vraag of het laboratorium onderzoek kon doen naar rietkwaliteit. “Vroeger ging men er standaard vanuit dat een rieten kap dertig tot vijftig jaar goed bleef. In het verleden werd men in de branche echter geconfronteerd met het probleem dat sommige rieten daken helemaal niet zo lang meegingen. Soms was een dak binnen vijf jaar al echt achteruitgegaan. In de branche kon men op basis van ervaring en fingerspitzengefühl diverse parameters bedenken die van invloed zouden kunnen zijn, zoals de leeftijd van het riet, het gewicht van een bos, de kleur, de hoogte van het afsnijden en de vraag of het riet ook beschadigd was. Het probleem was echter dat men wel kon bedenken wat het zou kunnen zijn, maar niet kon achterhalen wat er nu werkelijk de oorzaak van was dat sommige rieten daken zo snel in kwaliteit achteruitgingen. Daarom startte de Vakfederatie Rietdekkers in samenwerking met het Julius Kühn-Institut in Duitsland een onderzoek om criteria op te stellen waarmee men de kwaliteit van riet kan bepalen. Nutrilab heeft dit onderzoek uitgebreid met honderden rietpartijen. Uiteindelijk zijn wel 500 tot 1000 rietpartijen onderzocht op de diverse parameters die de vakmensen noemden als mogelijke invloeden.”

Parameters voor rietkwaliteit

De belangrijkste parameter voor de levensverwachting van riet bleek het vochtgehalte te zijn. “Hoe meer vocht riet opneemt en hoe langer het dat vasthoudt, hoe meer kans er is op schimmelvorming en rotting en daarmee achteruitgang van het dak”, zegt Vos. “Maar dat bracht meteen een vervolgvraag met zich mee: hoe komt het dat het ene riet meer vocht opneemt en dat langer vasthoudt dan het andere? We ontdekten dat dat te maken heeft met de mineralenconcentratie van het riet, voornamelijk het zoutgehalte. Zout trekt immers vocht aan. Stap 1 werd dus het ontwikke­len van een methode om het zoutgehalte betrouwbaar te meten. We stelden vast dat een hoger zoutgehalte er niet alleen voor zorgt dat er meer vocht wordt opgenomen, maar ook dat het vocht langer wordt vastgehouden. Daarbij ontdekten we dat er een gradiënt op de stengel is: op verschillende hoogtes is het zoutgehalte verschillend.”

“Een tweede belangrijke factor bleek de snijhoogte te zijn. Hoger op de stengel staan de poriën meer open. Riet dat te hoog is afgesneden, kan meer vocht opnemen. We hebben een methode ontwikkeld om de snijhoogte zeer nauwkeurig te bepalen op basis van het ligninegehalte (de houtcompo­nent) en de lengte-diameter-verhouding van de stengel. Dat doen we met NIR-(nabij-infrarood-)technologie. Als je de snijhoogte combineert met het zoutgehalte heb je de belangrijkste parameters voor de kwaliteit van riet en weet je of dit riet dertig tot vijftig jaar goed blijft op het dak of niet.” Tenminste, benadrukt Vos: onder de juiste omstandigheden. “Externe omstandigheden hebben natuurlijk ook invloed op de levensverwachting van het riet. Als de hellingshoek van de rieten kap bijvoorbeeld te flauw is, blijft het dak te lang te vochtig en gaat het versneld in kwaliteit achteruit. Maar dat ligt dan niet aan het riet.”

Kwaliteitsverschillen

Riet wordt uit verschillende landen geïmporteerd. Is er een verschil in kwaliteit tussen gebieden? “In algemene zin is het zo dat riet uit zout water een hoger zoutgehalte heeft”, zegt Vos. “Dus je zou denken: riet uit gebieden waar geen zee is, blijft langer goed. Maar al snel bleek dat riet uit bergmeren in bijvoorbeeld Oostenrijk ook een hoog zoutgehalte kan hebben. Uit China komt heel veel riet wat over het algemeen van zeer goede kwaliteit is, maar ook in China groeit zoutwaterriet. Er zijn grote verschillen in zoutgehalte en daarmee in levensverwachting tussen verschillende rietpartijen. Om uitspraken te doen over de kwaliteit van je riet, moet je dat laten analyseren. Meten is weten. Daarom komen rietdekkers en riethandelaren naar ons om de kwaliteit van hun riet te laten onderzoeken.”

“Wij doen uitspraken over de snijhoogte en het zoutgehalte, maar het is aan de rietdekkers om daar hun conclusies aan te verbinden’, zegt Vos. “Een rietdekker kan besluiten om riet met een hoog zoutgehalte toch te gebruiken bij een bepaald dak. Wij doen uitspraken over de levensverwachting van dit riet in algemene omstandigheden, maar een rietdekker kan besluiten dat in zijn situatie het riet goed bruikbaar is.”

Een nieuw keurmerk zou helderheid kunnen verschaffen over de kwaliteit van riet, zegt Vos. “Bij de huidige KOMO-certificatie voor riet, onder de BRL 1512-1, wordt onvoldoende gekeken naar eigenschappen als snijhoogte en zoutgehalte. Die certificatie geeft daarmee totaal geen garantie voor een goede kwaliteit terwijl er wél een KOMO stempel op staat. Alleen als je de juiste parameters meet, kan je wetenschappelijk onderbouwde uitspraken doen over de levensverwachting van riet.”