steilDAK 2022-6-24 Temple of Light. Een witte lotus in Canada
Internationale Daken
In de Canadese bossen staat een lotusvormige tempel. De uitdagende constructie van gebogen lijnen bestaat uit hout en glas. De waterdichting is geborgd door vloeibaar PMMA met een witte afwerking.
Nolanda Klunder
Aan de rand van Lake Kootenay, tussen de bergen en bossen van British Colombia, staat een gebouw in de vorm van een witte bloem. Acht bloembladen rijzen omhoog vanaf een houten veranda. Het uitzicht over het meer vanaf hier is adembenemend. Onderaan de bloembladen bevinden zich glazen deuren en grote ramen. De enige rechte lijnen worden gevormd door de deuren, verder zijn alle vormen, ook die van de raamkozijnen, gebogen, bijna vloeibaar. Eenmaal binnen zetten de vloeiende lijnen zich voort. De grote open ruimte onder de bloembladen wordt overspoeld door licht. Dit is de ‘Temple of Light’, ontworpen door Patkau Architects.
Tweede tempel
De Temple of Light is het gebouw van de Yasodhara Ashram, waar honderden – in sommige jaren zelfs oplopend tot tweeduizend – mensen van over de hele wereld naartoe komen voor yoga en meditatie. De vorm van het gebouw verwijst naar de lotus, een belangrijk symbool in het hindoeïsme, boeddhisme en de yoga. Oprichter van de Yasodhara Ashram was de Duits-Canadese Swami Sivananda Radha (1911-1995), die in 1963 op deze plek een religieuze gemeenschap begon. In 1992 kreeg de gemeenschap een eerste tempel, met een achthoekige koepel. Toen deze in 2014 in een brand verwoest werd, zocht de gemeenschap voor het ontwerpen van de nieuwe tempel contact met Patkau Architects.
Verzoek aan Patkau
Patkau Architects, gevestigd in Vancouver, werd in 1978 opgericht door Patricia en John Patkau. Hun ontwerpen zijn veelvuldig in de prijzen gevallen: sinds 1981 hebben ze bijna elk jaar – in totaal zijn er slechts drie jaren zonder – een belangrijke onderscheiding gewonnen. Uitgangspunt van hun ontwerpen is wat ze zelf ‘found potential’ noemen: ze richten zich in eerste instantie op wat dit project uniek maakt, zoals de locatie, het klimaat of de culturele context. Zo wordt gezocht naar een manier om het ontwerp te laten aansluiten bij de omgeving. Zelf zeggen ze daarover: “Zoeken naar found potential is niet alleen een methode om inspiratie op te doen. Het is ook een tegenwicht tegen het bevoordelen van het universele in de gebouwde omgeving ten koste van het bijzondere. Een ander gevolg is dat, omdat onze projecten zijn aangepast aan de omstandigheden, elk een uniek formeel vocabulaire heeft. Voor ons is dit een passend antwoord op de diversiteit waarin we leven.”
Zo kwam ook het ontwerp voor de Temple of Light tot stand, aan de rand van het meer en op de plek van de vorige tempel. Letterlijk op de plek van de vorige tempel: voor het gebouw werd gebruik gemaakt van de funderingen van zijn voorganger, om materiaal te besparen. Het verzoek van de Ashram was een koepelachtige ruimte. Uitgangspunt waren de plaats en afmetingen van de vorige tempel.
Patkau Architects kwam met het ontwerp van deze lotusbloem met acht bladeren. Omdat de grond richting het meer sterk omlaag gaat, bevindt zich slecht één kant van de bloem op het maaiveld; de andere kant is 2,7 boven de grond, waardoor er ruimte is ontstaan voor een verdieping eronder. Grenzend aan het lotusvormige hoofdgebouw bevindt zich een lager gebouw met eveneens ronde vormen. De lotus is de plek voor bijeenkomsten en meditatie, het andere gebouw bevat vooral facilitaire ruimtes.
De bloem is gevormd door een integrale schil die rust op houten spanten, die bovenin samenkomen bij een achthoekige ring. Zo steunen de spanten elkaar als stenen in een boog. De bloembladeren die de schil vormen hebben een licht gedraaide vorm, terwijl ze samengesteld zijn uit recht ontworpen hout. De techniek hiervoor is te vergelijken met een ladder waarvan de bomen gedraaid worden maar de sporten hun rechte lijn behouden. Tussen de bomen ontstaat dan een helix-achtig oppervlak dat gebogen is, terwijl de sporten recht zijn. Voor het creëren van deze complexe vormen van hout werd Spearhead Timberworks ingeschakeld, een gerenommeerde fabrikant met de benodigde digitale expertise. Dit bedrijf was toevalligerwijs aan de overkant van het meer gevestigd, wat het vervoeren van de prefab onderdelen naar de bouwplaats natuurlijk enorm vereenvoudigde. Op deze manier werden de gebogen bloembladen gemaakt van rechte balken, waarna ze omhuld werden met triplex, voorzien van dampremmers en isolatiemateriaal en tot slot met de boot naar de locatie vervoerd.
De bouw
Voor de bouw werd allereerst de nieuwe constructie uitgelijnd met de acht steunpijlers die overgebleven waren van de funderingen van de vorige tempel. Een tijdelijke ondersteuning hield de oculaire compressiering op zijn plek. Aan deze compressiering werden de acht spanten bevestigd, elk bestaande uit een primaire boog van gelijmd gelamineerd hout (glulam), een secundaire boog van gelast plaatstaal en een tussenliggend houten frame. Zodra de acht spanten geïnstalleerd waren, en met elkaar volledige bogen vormden, kon de ondersteuning van de compressiering verwijderd worden.
Vervolgens werden de bloembladen geïnstalleerd, elk bestaande uit geprefabriceerde panelen. Daartoe werd telkens eerst het onderste subpaneel bevestigd tussen de primaire boog van de ene spant en de secundaire boog van de spant ernaast. Zo ontstaat de vorm van een vuurrad. Deze onderste subpanelen bestaan uit samengevoegde elementen van gelamineerd fineer hout (LVL). Ze vormen de omlijsting van de ramen en zorgen ervoor dat de spanten niet alleen bovenaan tegen de centrale ring, maar onderaan ook tegen elkaar steunen. Daarna werden de andere subpanelen geïnstalleerd, van onder naar boven in de richting van de compressiering. De panelen werden aan elkaar bevestigd langs randbalken, waardoor een robuuste afdichting ontstond.
Toen alle subpanelen bevestigd waren, werd glas aangebracht tussen de primaire en secundaire bogen en werden ook de ramen onderaan de bladen van driedubbele beglazing voorzien. Aan de binnenzijde van de geprefabriceerde houten panelen werd cellulose-isolatie aangebracht, afgewerkt met gipsplaten. Tot slot werd de gehele gebouwschil afgedicht met een ALSAN PMMA kunsthars-systeem van SOPREMA.
Waterdichting met PMMA
Polymethylmethacrylaat (PMMA) is een kunsthars, dat vloeibaar aangebracht wordt. Gerard van het Ende, Area Sales Manager ALSAN - SOPREMA Nederland, licht toe: “Om hechting te verkrijgen op de constructie wordt allereerst een primer toegepast. Vervolgens wordt de eerste laag membraanhars aangebracht, waarin meteen een vlies wordt geplaatst met daarna een tweede laag membraanhars (‘nat in nat’). Op deze wijze ontstaat er een waterdichting met scheuroverbruggende eigenschappen. Hierop kan een toplaag worden aangebracht in diverse kleur- en structuurafwerkingen; bij dit project koos men voor een witte, gladde kleurfinish. ALSAN PMMA is een tweecomponenten product, waarbij het toevoegen van een katalysator ertoe leidt dat het uithardt. Dat uitharden gaat heel snel: met 45 tot 60 minuten is de kunsthars uitgehard. Bijkomend voordeel van PMMA is dat het elke vorm kan volgen en hier dus naadloos de bloemvorm kan afdichten.”
In de prijzen
De schoonheid van het ontwerp is niet onopgemerkt gebleven: het won maar liefst vier prijzen (Canadian Wood Council Design Innovation Award, AIBC Innovation Award, Faith & Form Religious Architecture – New Facilities, AZ Award of Merit for Architecture Under 1000m2). Maar belangrijker dan de prijzen is wat het gebouw betekent voor de bezoekers die van nabij of ver hiernaartoe zijn gereisd. Zij vinden stilte en ruimte onder de lotusbladeren.
- Project: Temple of Light
- Adres: 527 Walker’s Landing Road, Kootenay Bay, British Columbia , Canada
- Opdrachtgever: Yasodhara Ashram Society
- Ontwerp: Patkau Architects
- Hoofdaannemer: Alfred Horie Construction
- Adviseurs: Equilibrium Consulting (bouwkundig), Integral Group (werktuigbouwkundig, elektrotechnisch)
- Oplevering: 2017 (opening juni 2018)
- Materialen: hout, staal, glas
- Hout: Spearhead Timberworks
- Waterdichting: SOPREMA ALSAN PMMA
- Oppervlak: 325 m2 (185 m2 open ruimte in de bloem en 140 m2 overige ruimte)